Shaharsozuk tarixi

Samarqand bosh rejasi. 
U zN IIP shaharsozlik ishlab chiqqan mazkur 
reja (arxitektorlar A. Aleksandrovich, A. Zotov, R. Valiyev, B. 
Magdiyev, F. Hikmatullayev, A. Yakushev, N. Sodiqov, muhandislar
G. Kagan, L. Godunova, A. Faniyev) 1981 -yilda tasdiqlangan, 1984- 
yilda esa shaharsozlik sohasidagi eng yaxshi loyiha sifatida qayd etilgan 
bo‘lib, u Moskvadagi Arxitektorlar uyushmasining arxitektura yutuqlari 
ko‘rik-konkursida 1 darajali diplom bilan taqdirlangan edi. Yangi 
bosh reja vazifasi ochiq rejaviy tuzilmali, hududi oqilona m inta- 
qalashtirilgan, har birida 100—150 ming aholi bo‘lgan yetti rejaviy 
tuman tashkil etilgan, uzluksiz va muntazam harakatli transport tizimli, 
muhandislikjihozi rivojlangan hamda mukammal yaxlit shahar bunyod 
ctishdan iborat bo'lgan.
Yangi mintaqalar, eng aw alo ixtisoslashtirilgan umumshahar mar- 
kazlari Ьаф о etiladi. Universitet xiyoboni va ko‘chalar (Kattaqo‘rg‘on 
va hakazo) asosida janubiy va g'arbiy yo‘nalishlarda shakllangan umum­
shahar markaziga eski shahar qismi arxitekturaviy-etnograflk va 
qadimshunoslik qo‘riqxonalari bilan Afrosiyob, shuningdek m a’muriy, 
sayyohlik, o ‘quv, sport markazlari kiritilgan. Sayyohlik, yengil oziq- 
ovqat, kimyo sanoati muassasalari va sanoat bilan bir qatorda oliy, 
o‘rta maxsus o‘quv yurtlari shahar xalq xo‘jaligi yo'nalishining asosini 
belgilaydi.
Buxoro bosh rejasi. 
2500 yoshdan ko‘proqqa kirgan Buxoroning 
bosh rejasi XVI asrda tarixan vujudga kelgan shahar topografiyasiga 
asoslangan. XX asr boshida Buxoroda devor ichkarisida 50 ta, devor 
lashqarisida 20 ta bozor, ko‘plab karvonsaroylar bo‘lgan. H ozirda bu 
bepoyon Buxoro viloyatining m a’muriy markazi va ayni vaqtda o ‘zida 
o‘rta asr davriga oid ko‘plab arxitekturaviy yodgorliklarni jamlagan 
nodir shahar-muzeydir. Minorai Kalon masjidi, Mirarab va Abdu- 
lazizxon madrasalari eng mashhurlaridir. Eski shahami 11 darvozali 
devor qurshab olgan. Buxoroda ko'plab masjidlar bo‘lib, ularning 
minorasi va arki boigan amir saroyi dabdabali bezagi bilan ajralib 
kiradi. Qadimgi Ark qal’asida hozir viloyat 0 ‘lkashunoslik muzeyi 
joylashgan. 60—70- yillargacha sanoat rivojlanishi uchun imkoniyat- 
larning qa’tiyan cheklanganligi shahar aholisinining o'sib ketishiga 
vo‘l qo‘ymagan, 1939-yilgi aholini ro‘yxatga olish m a’lumotlarga 
qaraganda 50 ming kishi yashagan va asosan ular hunarmandchilik
47

---