Shaharsozuk tarixi

Toshkent. Oqsaroy, 1999-y. «Toshgiprogor* instituti.
152

---

Ayniqsa, hayratomuz darajada keng va dabdabali ko‘rinishga ega 
kirish zali alohida diqqatga sazovor: jimjimador aylanma zinaning 
panjaralari tilla suvi yugurtirilan toblama tem irdan yasalgan bo‘lib, 
oq ham da yashil marmar to'shalgan sovuq va yarqiroq tusdagi farsh 
va baland, charaqlagan «arsh» ulardagi badiiy m a’nodorlik va go‘zallikni 
duchandon kuchaytirib yuboigan.
Serpardoz, sara va mebel bilan jihozlangan xonalar tabiiy ashyolar 
eng a ’lo navlarining muvaffaqiyatli mushtaraklashib ketganini, a’lo 
sifatlarda ishlov berilganini o ‘zida namoyon etgan, ularda ayniqsa 
yog'och, ganch, tabiiy tosh va ipakdan keng foydalanilgan. Bular 
barchasi dabdabali ko'rinish hosil qilsa-da, vazmin va bosiqligi bilan 
ajralib turadi.
Senati binosi. 
Bu bino «Mustaqillik* maydonida, 1931-yilda qurilgan 
bino o ‘rnida joylashgan. Bino qurilishiga ajratilgan yer g‘arb tom ondan 
Anhor kanali bilan chegaradosh, qolgan uchala tomon «Mustaqillik» 
m aydoniga tutash. Rejada markaziy blokli P -sim on bu binoni 
«Mustaqillik» maydonining yuragi desa bo'ladi. Senat binosi atrofdagi 
boshqa binolar bilan bog'liqlikda joylashgan bo'lib, tuzilish jihatdan 
«Mustaqillik» maydoni qurilishining nihoyasi sanaladi.
Topshiriqqa muvofiq loyihalashtirishda oshxona va «Bahor» konsert 
zali saqlanib qolgan. Bu binolar Senat binosiga tutash. Oshxona zali 
loyihalashtirilayotgan bino tarkibiga qo‘shilib ketadi, «Bahor» konsert 
zali esa qisman qayta quriladi. Senat binosiga kiriladigan katta eshik 
bino markaziy o‘qi bo‘yicha «Mustaqillik» maydoni tom ondan 4 ustunli 
to ‘rt tomonli peshtoq ko‘rinishidadir («Toshgiprogor» instituti).
Konstitusion sud eshigi bino janubiy qanoti tom ondan qurilgan 
bo'lib, katta zina va peshtoqdan kiriladi. «Bahor» konsert zaliga bino 
shimoliy qanotidan kiriladi va turtib chiqqan peshtoq bilan ajratilgan. 
Senat binosiga kiriladigan bosh eshik oldidagi maydonning har ikkala 
tom onidan faw oralar otilib turadi.
Bino atrofida avtomashinalar uchun yo‘llar va ichki hovli tomondan 
piyodalar yo‘laklari ko‘zda tutilgan. 0 ‘t o'chiruvchi mashinalarva Senat 
kengashlar zalidan teleko‘rsatuvni olib ko'rsatuvchi suvratchilar guruhlari 
naqliyoti kirib keladigan yoMlar ham nazarda tutilgan. Ichki hovlida 
hovuz, dam olish maydonchasi, di/.cl va nasos stansiyalari bor.
Senatning to ‘rt qavatli binosi rejada P-simon shaklga ega. Bino 
rejasi konstruktiv choklar orqali alohida bloklar ko‘rinishida hal etilgan. 
Bino hajmi besh blokka bo‘lingan: «А», «В», «V» (markaziy blok), 
«G» va «D».
1
53

---

«А», «В», «G» va «D» bloklarini rejalashtirish uchun yo‘lak tizimi 
qabul qilingan, unda yo'lakning har ikki tomonidan ishchi kabinetlar, 
qabulxonalar va boshqa xonalar joylashgan.
Markaziy «V» bloki butun binoning yuragi hisoblanadi va barcha 
bloklami Senat kengashlar zali bilan birlashib turadi.
Markaziy blokning birinchi qavatida uchyoqlama vestibyul, 176 
o ‘rinli majlislar zali, maxsus xonalar, kiyimxona, xoll va boshqa xonalar 
joylashgan. 2 va 3 qavatlarda reja bo'yicha «В» va «G» bloklarini 
birlashtiruvchi ayvonlar, ishchi xonalar, bufet va sanitariya tarmoqlari 
ko‘zda tutilgan. 4 qavatda xoll, kengash zali, ishchi xonalar va sanitariya 
tarmoqlari joylashgan.
Markaziy blokning old devtfri dabdabali qurilgan: to 'rt qavat 
deraza, peshtoq, ustunlar va zina.
Binoning hovli devori ustunli ayvon ko‘rinishida hal etilgan va 
saqlanib qolgan binolaming devorlari bilan kirishib ketgan. Hovli 
devorida markaziy majlislar zali derazasi devorlari bilan ajralib turadi 
va devorlar nafisligi to ‘ldirib, boyitiladi. Bo‘rtib chiqqan xilma-xil 
bino qismlari va arxitekturaviy uzvlar bino devorlarining ma’nodorligi 
va mahobatini yuzaga keitiradi.
Ichki pardoz uchun zamonaviy pardoz ashyolari: quruq suvoq, 
marmar, bezak ganch uzvlari, sopol ishlatilgan.
Tashqi pardoz uchun qizil-jigarrang granit, oq marmar, sopol, 
alyuminiy vitrajlar, devorbop bezak bo'yoqlari qo‘llangan. Alohida 
turgan ustunlar oq m arm ar b o ‘laklari va granit taxtachalar bilan 
qoplangan.
1967-1969-yillarda oxirida qurilgan