Shaharsozuk tarixi

Toshkent. Navoiy ko‘chasini ta’mirlash rejasi,
1943—54-yy. Arxitektorlar M. Bulatov, V. Smirnov.
Navoiy ko‘chasida ko‘pqavatli binolar qurishning ijobiy jihatini va 
lining Toshkent eski shahar qismining arxitekturaviy qiyofasini qisman 
o‘zgartirganini ta’kidlagan holda shuni aytib o ‘tish kerakki, qurilishlar 
;isosan mufassal rejalashtirish loyihasisiz, turli loyihalash tashkilotlari 
va arxitektorlar tomonidan amalga oshirildi. Arxitektorlar yangi binolami 
loyihalashtirishar ekan, ko'pincha umumiy shaharsozlik g‘oyasi bilan 
hisoblashmaganlar, ko£chaning kenglik tuzilishi yaxlitligi va mujassam- 
ligiga xilof bo‘lgan turli-tuman binolar qurilgan.
Bunday misolni Samarqand shahri amaliyotidan ham keltirish 
mumkin. U yerdagi Registon va Toshkent ko‘chalarini qayta tiklash 
shahar tuzilmasida yagonalikni tiklash qaysidir ma’noda lining «yangi*
39

---

va «eski» tum anlari o ‘rtasidagi ta- 
fovutlami bartaraf etish uchun ijobiy 
ahamiyat kasb etadi.
Samarqandning shimoli-sharqiy 
qismida joylashgan Toshkent va Regis- 
ton ko‘chalari umumshahar ahamiya- 
tidagi shohroh hisoblanadi.
Registon ko'chasi janubiy tuman 
va shahar markazini tashqi yo‘llar — 
Katta o ‘zbek trakti va aeroport yo‘li 
bilan tutashtiradi.
Bu ko‘chalami qayta qurish, ular- 
da noyob arxitekturaviy yodgorliklar
— Bibi Xonim masjidi va Registon 
madrasalarining joylashganligi katta 
mas’uliyat talab qiladi.
50 yillar o ‘rtalarigacha Toshkent 
va Registon ko‘chalari uncha aha- 
miyatga ega b o ‘lmagan turar-joylar 
ham da savdo rastalari qurilgan edi, 
faqat Registon ko‘chasidagi ikki qa- 
vatli Rassomlar uyi, ikki qavatli Mai- 
shiy xizm at uyi binosi va bolalar 
bog‘chasi bundan mustasno.
Qolgan bir qavatli uylar barcha 
qulayliklarsiz qurilgan bo‘lib, ulami 
buzib tashlash maqsadga muvoliqdir.
Sam arqand qurilishida birinchi 
navbatda 1954-yilda Uzgosproyekt 
tuzgan bosh reja va loyihaga muvofiq 
(arxitektor Yu. Bulicheva) so'nggi 
yillarda Registon maydoniga tutash 
mahallalar hamda yodgorliklarga olib boruvchi Toshkent va Registon 
ko'chalari qayta quriladi.
Qayta qurish loyihasi Registon maydonining o ‘zini ham, Registon 
va Toshkent ko‘chalarini ham kengaytirish ham da obodonlashtirish, 
yodgorliklami tomosha qilish uchun halqa yo‘llar va xiyobonlar barpo 
etish moijallangan mazkur loyiha butun Samarqand eski shahar qismini 
qayta qurishga asos bo‘ldi.