Shaharsozuk tarixi

Buxoro. Shahar markazining batafsil
rejalashtirish loyihasi. 0 ‘zshaharsozlik LITI, 1977-y.
bilan shug'ullanishgan. Buxoro viloyatida tabiiy gaz konining ochilishi 
shahar rivojlanishi istiqbolini tubdan o ‘zgartirib yubordi. Buxoroda 
sanoat va industriyaning rivojlanishi, aholi sonini o ‘sishi uchun muhim 
omil bo‘ldi. Bu esa bosh reja loyihasiga jiddiy o ‘zgarishlar kiritishni 
taqozo etdi.
Buxoro rejasi loyihasi mualliflarining fikricha, radial halqa tarhi 
(1962-y., arxitektor V. Chunixin va boshqalar) sanoat, obodonchilik, 
arxitekturaviy yodgorliklar mintaqalarini shahar markazi va tashqi 
avtoyo‘llar bilan aloqani ta’minlashi kerak edi. Bosh rejasiga ko‘ra 
qayta tiklash Buxoro aholisi 300 ming bo‘lgan yirik sanoat markaziga 
aylanishi, mos ravishda shahar hududi ham kengayishi lozim edi. Eski 
shahar devorlaridan tashqaridagi tarixiy mintaqadan janub va shimol 
tom onda qurilish ishlarini boril rejalashtirilgandi. Buxoro markazini 
qayta qurish ayniqsa qiyin b o ‘lgandi (1965-y., m ualliflar A. 
Aleksadrovich, I. Jukovskiy, A. Kogan). Shaharning ko‘pasrlik tarixi 
bu yerda faqat ko‘plab arxitekturaviy yodgorliklarni emas, balki XVI
— XVIII asrlar davridagi shahrining butun qiyofasini bekamu ko‘st 
holda saqlab qolgan edi. Ark qal’asi, shahar devorlari qoldiqlari, 
masjidlar, madrasalar, shuningdek, savdo rastalari shahar markaziy 
qismidagi majmualarni tashkil etardi. Bu mintaqada rejaviy tuzilma 
saqlanib qolgan, yangi turar-joy uylarini qurish qatiyan cheklangan va 
balandligi m e’yordan ortiq bo‘ 1 rnasligi belgilab qo‘yilgan. Buxoro
48

---

ko'chalari muntazam ravishda rejalashtirib borildi va ko‘proq ko‘cha!ar 
janubiy yo‘nalishda quriladi va u ko‘chalarni Kogon temir yo‘l stansiyasi 
bilan qo‘shish ko‘zda tutilgan edi. Janubi-sharqiy tom onda asosan 
yengil va oziq-ovqat sanoatlari korxonalari joylashtirildi. Buxoroning 
iq lim i issiq h a m d a ic h im lik suvi d e y arli b o ‘lg a n i sab ab li 
ko‘kalamzorlashtirish ishlarini amalga oshirish hamda obodonlashtirish 
va suv keltirishga katta e ’tibor qaratildi. Hovuzli to ‘rtta bog‘ Ьафо 
ctildi. Zamonaviy Buxoro — katta qurilishlar shahriga aylandi. Bu 
yerda ham to ‘rt-besh qavatli namunaviy uylar qurilgan turar-joy 
dahalari bunyod etilgan, yirik jam oat binolari va inshootlar qad 
коЧащап. Qayta bunyod etilgan bosh maydonda viloyat ijroqo'mining 
katta besh qavatli binosi qurilgan (hozirda viloyat hokimiyati). Buxoro
- yirik madaniy markazga aylandi, unda kutubxona, Musiqali komcdiya 
teatri, ko‘plab klublar va kinoteatrlar, maktablar, oliy o ‘quv yurtlari 
laoliyat ko‘rsatadi. Ularda Toshkent politexnika institutining filiali, 
yangi, pedinstitutning jihozlangan binosi bor. Buxorodagi birinchi 
osmono‘par bino qurildi. Barcha zamonaviy qulayliklarga ega bo‘lgan. 
«Buxoro» mehmonxonasi 60-yillardayoq o ‘zida zamonaviy arxitek- 
turani va o ‘tmishning ulug‘vor yodgorliklarini mujassam etdi.