Shaharsozlikda bino va inshootlarni arxitekturaviy

2.
 
Umumiy ovqatlanish muassasalarini kompozitsion yechimini topish
. 
Umumiyovqatlanish muassasalari va majmuasini o„ziga xos xususiyatlari 
Istemolchil
ar joyi 
Ishlab 
chiqaris
h joyi 
Omborla
r 
Texnik 
xonalar 
Adminstr
ativ-
maishiy 
xonalar 

---

shundaki ular faqat birinchi kavatda bo„lgandagina yaxshi
samara beradi. Umumiy 
ovqatlanish binolarini ishlash jarayoni moslashuvi bilan asosiy beshta bosqichga 
bo‟linadi. 
1-rasm. Umumiy ovqatlanish muassasasi 5ta asosiy guruxga bo‟linish sxemasi. 
Oshxona tarxiy yechimi asosini uchta unsure tashkil qiladi. Bular quyidagilar: 
2-rasm. Oshxona ishlab chiqarish joyining 3ta unsurga bo‟lish joyi. 
Bularning har-birining o‟z mustaqil yechmi bo‟lagi bo‟lib, oshxona tarxida 
nomoyon bo‟ladi, va ularni bir biriga to‟g‟ri bog‟lanishidan oshxonaning butun 
tarxi muvofaqiyatli yechimi ko‟riladi. Bu unsurlarni katta oshxonada tashkil 
qilinishi 3-rasimda quyidagicha ko‟rsatilgan. 
Kompletatsya va 
ovqat tarqatish 
bo'limi 
Oshxona 
idishlarini yuvish 
bo'limi 
Chiqidilar bo'limi 

---

3-rasm. Yopiq turdagi oshxonaning funksional tarxiy sxemasi. 
Biz ilmiy ishimizda bu jadvalni soddalashtirib quyidagi sxema holatiga keltirdik. 

---

4-rasm. 
Yuqoridagi jadvalning soddalashtirilgan holati. 
5-rasm. Umumiy ovqatlanish muassasalarining tashkil qilish tizimi bo‟yicha bosh tarxida 
joylashishi. 
1.
Binoningn bir bo‟lagida ichki qismida tashkil qilinishi; 
2.
Binoning tashqi qismida tashkil qilingan; 
3.
Alohida joylashgan; 
4.
Qator zanjir turida tashkil qilingan; 
5.
Xovlini umumovqatlanish majmuasiga aylantirish; 
Umumiy ovqatlanish binosini samarali ishlatish uchun uni quyidagi 
xududlarga ajratgan maqul: 

kirish hududi; 

ovqat olish hududi; 
Ovqat 
tayyorlash 
bo'limi 
Ovqatlanish 
zali ochiq yoki 
yipiq bo'lishi 
mumkin 
Idish yuvish 
bo'limi 
Omborxona 
Ishchilar 
xonalari 

---


idish topshirish hududi; 

chiqib ketish hududi. 
Kirish hududi- maydon ovqatlanish joyiga yo‟nalish imkoniyatini berishi 
lozim. Ovqat olish hududi yo‟lak oldida xaridorlarni navbat qilib qo‟ymasligi 
lozim. Yana shunday bo‟lishi lozimki xaridor ovqat olish hududiga ovqatlanish 
o‟rindiqlari joylashgan hududlarni bosib o‟tmasligi lozim. 
6-rasm. Ovqat tarqatish joyini to‟g‟ri joylashtirish sxemasi. 
Markazlashgan oshxonalarda qaysiki obqatlanish zali ishlab chqarish zalidan 
ajratib boshqa qavatga qo‟yilidshi yoki ovqatlanish zalini xaddan tashqari katta 
bo‟lishi bir qancha kamchiliklarga olib keladi, bolar: 

mijizni, ovqat qo‟yilgan padnis bilan harakat yo‟lini uzayishi; 

mijozni bo‟sh o‟rin topishda mo‟ljal olishda qiyinligi; 

odam ko‟pligida shovqin balandligi va o‟zini noqulay xis qilishi 
(komfortabelnost); 

xona zalini fazosini, muxitni fayzsizligi. 
Ammo eslash joyizki bunday hollarda arxitektor va rassomlar shu holatlarni 
yechimini qidrib bazi takliflar berishgan. Zalni hududlarga va bo‟linmachalarga 
(kabinalar) bo‟lish. 
Ovqatlanish zallarini alohida bo‟limchalarga bo‟lingan holda loyihalash 
mumkin yoki umumiy zalni alohida bo‟limlar bilan ajratish mumkin. 
Lelingradda 1983-ylda quruvchilarni issiq ovqat bilan ta‟minlash uchun 

---

yig‟ma ajraladigan povilyo‟n ishlab chiqilib qo‟llanilgan. Uning o‟lchamlari 
12.27x7.43 m to‟rta bo‟limdan iborat bo‟lgan umum moslangan konteynerlar 
bo‟lgan. Bir bo‟linmada oshxonaga tegishli yuvish joyi, omborxona, ishchi tambur 
va tarwatish joyi joylashgan; qolgan uchta bo‟linmada tushlik zali 60 o‟rin uchun. 
Povilyon issiq suv bilan taminlangan hamda shu bilan birga konolizatsiya, elector 
toki, yoritish uskunalari mvjud bo‟lgan. Uning eng muxim nuqtasi ixchamligidadir. 
7-rasm. Umumiy ovqatlanish muassasasini yig‟b quriladigan loyiha varyanti. 
 
Restoran yoki oshxona va boshqa ovqatlanish muassasalarini ishga 
tushurishdan oldin belgilangan hudduda uning zarur o‟lishi ehtimolini to‟g‟ri 
belgilab olish lozim. Shunday malumotni “bozor holatini” taxlil qilish yo‟li bilan 
olinadigan quyidagi omillarni nazarda tutgan holda: 

xizmat ko‟rsatishga taklif qilinayotgan hudud o‟lchami va 
xususiyatlari; 

keluvchilar extimolli soni va ularning sotsial darajasi; 

kop talab qilinadigan taomlar turi extimoli.