Sh. Ziyamuxamedova, G. Gulyamova yuristning yozma nutqi

Yozma nutq madaniyati
Yozuv juda qadimiydir va vaqt jihatidan chegaralanmagan. 
Zero, Xorazmiy, Ibn Sino va Navoiy asarlari yozuvda aks etgani 
uchun ham shu kungacha saqlangan. Yozuv makon va hudud 
jihatidan cheksizdir. Yozuv ko‘rinib turuvchi daliliy ashyodir. 
Yozuv inson tafakkurining eng oliy mevalaridan biri hisoblanadi. 
Yozuv  orqali  biz  ajdodlarimizning  ma’naviy  durdonalaridan 
bahramand bo‘lish bilan bir qatorda, o‘zimiz yaratayotgan 
ma’naviy  boyliklarimizni  kelajak  avlodlarga  qoldiramiz.  Til, 
ya’ni nutq uchun zaruriy qurol-aslaha talab qilinmaydi. Holbuki, 
yozuv uchun qalam, qog‘oz, yorug‘lik talab etiladi. 
Nutqning yozma va og
‘
zaki shakllari ham bor. Yozma nutq 
ko
‘
pincha monologik xarakterda bo
‘
lib, batafsilligi, mulohaza-
mushohadaga keng o
‘
rin berilganligi, nutq madaniyati me’yorlariga 
rioya  qilishi  bilan  ajralib  turadi  (badiiy  adabiyotdagi  ayrim 
individual  nutq  namunalaridan  tashqari).  Yozma  nutq  og
‘
zaki 

---

9
nutqdan so
‘
ng yozuv ta’sirida paydo bo
‘
lgan bo
‘
lib, adabiy tilning 
imloviy, punktuatsion, uslubiy qonun-qoidalariga bo
‘
ysunuvchi 
grafik  shakldagi  nutqdir.  Yozma  nutqning  mazmuniy  bo
‘
laklari, 
gaplar, ularning qismlari turli xil tinish belgilari orqali ajratib 
ko
‘
rsatiladi.  Vaqtli  matbuot,  ilmiy-metodik  adabiyot  (darsliklar, 
qo
‘
llanmalar, monografiyalar, maqolalar), badiiy adabiyot, rasmiy 
yozishmalar,  hujjatlar,  xususiy  yozishmalar  (xatlar)  yozma 
nutqning ko
‘
rinishlaridir. Adabiy til me’yorlariga rioya qilish, til 
boyligidan keng va ijobiy foydalanish yozma nutqqa xos. 
Yozma nutq doirasiga ilmiy nutq, badiiy nutq, shuningdek, 
hujjatlar, ommaviy axborot vositalari uchun tuzilgan yozma 
matnlar kiradi. Yozma nutq madaniyati har bir kishidan o
‘
z fikr-
mulohazalarini tilning imloviy-grammatik qoidalariga, adabiy til 
me’yorlariga rioya qilgan tarzda ifodalashni talab qiladi. Tilning 
barcha mavjud vositalari va ular imkoniyatlaridan maqsadga 
muvofiq  tarzda  o
‘
rinli, to
‘
g
‘
ri foydalanilgan holda tuzilgan 
madaniy nutqdir. Nutq madaniyati esa ana shu tilni – aloqa-
aralashuv qurolini ishlatishga bo
‘
lgan munosabatdir. Yozma 
nutq madaniyati tilni, uning qonun-qoidalarini ongli idrok etish, 
aniq, ravshan, ifodali nutq tuza olish mahorati, tilning ifodaviy 
vositalaridan mazmun va uslubga ko
‘
ra nutqiy vaziyatga qarab 
o
‘
rinli foydalana bilishdir.