Sh. X. Xushmurodov atom yadrosi va zarralar fizikasi

AE ■At >fi-

(7.1.4)

Bu noaniqlik prinsiplari zarra vaziyati, impuls, energiya va o‘lchash vaqtini aniqlashda erishish mumkin boMgan maksimal aniqlikni ko‘rsatadi. (7.1.3), (7.1.4) munosabatlardan katta energiyalarning kichik masofalar bilan bogManishi ko‘rinib turibdi: qancha kichik masofani o'rganmoqchi boMsak, shuncha katta energiyali zarralar kerak boMadi.
Mikroobyektlarda faqat ularningxarakterli oMchamlariginaemas, balki kichik masofalarda boMadigan jarayonlarning o‘tish vaqti ham ko‘rsatgich boMib,xizmat qiladi. Bu jarayonlarning eng kichik o‘tish vaqti elementar zarraning o‘rtacha oMchami 1 fermining yorugMik tezligiga nisbati bilan aniqlanadi va taqriban 10'23 s ga teng. Bu eng tez jarayonlarni xarakterlovchi vaqtdir. Jarayonlarning o‘tish vaqti elementar zarralarning o‘zaro ta’sirlashuv kuchining spetsifikasiga bogMiq boMadi.
Yana shuni ham aytish kerakki, mikrodunyodagi har qanday jarayon ehtimoliy xarakterga ega. Masalan, reaktorda paydo boMadigan neytron-larning o‘rtacha yashash vaqti 960 s. Bu hamma neytronlar 960 s yashab baravariga parchalanadi degan ma’noni anglatmaydi, vaholanki, ba’zilari 180 s gacha yashashi mumkin.
Ehtimoliy statistik qonuniyatlar ko‘p sondagi zarralar sistemasigagina

taalluqli bo‘lib,qolmasdan yakka zarra harakatiga ham bo‘ysunar ekan. Qonunlarning (jarayonlarning) ehtimoliy xarakteri mikrodunyoning fundamental (asosiy) xususiyati hisoblanadi.

Elementar zarralarning asosiy xususiyatlaridan biri - ularning boshqa
zarralar to‘qnashuvida paydo bo‘la olish (tug‘ilish) qobiliyatidir. Bunday

jaray o nlarning	о ‘ tish i	u chun	zaru r	boMgan	energiya