Sh. X. Xushmurodov atom yadrosi va zarralar fizikasi

7.1-§. Zarralar harakatining kvant tabiati haqida
H ar qanday m ikroobyektda to ‘lqin va zarra x u su siy atlari mujassamlangan. Har qanday zarraga toMqinni xarakterlovchi to ‘lqin
uzunligi Л vatoMqinchastotasi v,zarralarnixarakterlovchifizikkattalik energiya va impulslar ham mos keladi. Zarra-korpuskula xususiyatining belgisi - (P) impulsga (harakat miqdoriga) toMqin xususiyatining belgisi bo‘lgan ma’lum toMqin uzunligi (Я ) mos keladi. Shuningdek, zarra energiyasi chastota orqali ifodalanadi. Kvant nazariyasiga asosan bu kattaliklar quyidagicha bogManish mavjud:

р = -

/I •
Zarraning dualizm xususiyatiga ko‘ra, «Р impulsli zarra x nuqtada joylashgan», deb bo‘Imaydi. Kvant nazariyasiga asosan «Р impulsli zarra ehtimollik bilan x nuqtada qayd qilinishi mumkin» deyishimiz kerak.
Zarrani ham zarra, ham toMqin deyar ekanmiz, biz taqribiy ma’noda aytishimizni ko‘zda tutamiz. Shuning uchun, zarrani taqriban zarra deb qarash uning koordinatasi, impulsi va energiyasini taqriban berilishini anglatadi. Miqdoriy jihatdan ushbu aytilganlar Geyzenbergning noaniqlik munosabatlari orqali ifodalanadi. Kvant mexanikasida kichik masofalar koordinata impuls noaniqliklari, katta energiyalar energiya-vaqt

noaniqliklari munosabati bilan bog‘langan:
Ax • AP > h ;	(7.1.3)