Sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov kommunal gigiena

Download 3,24 Mb.

bet	14/137
Sana	26.02.2022
Hajmi	3,24 Mb.
	#467737

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 ... 137

Bog'liq
электрон-дарслик-КГ

Ko’kalamzorlar	Yirik shaharlarda			O’rtacha shaharlarda			Kichik shaharlarda
Kurort shaharlarda
	ilgari	hozir	ilgari		hozir	ilgari		hozir	ilgari	hozir
SHahardagi yashil maydonlar	5	10	4		6	7		7	12	15
Rayondagi yashil maydonlar	7	11	5		8				16	20

Odatda territoriyaning 70% maydoni yashil zonalarga, ya’ni

hiyobonlar, bog’lar, istirohat bog’lari va boshqalarga ajratiladi.
YAshil zona transport qatnamaydigan joyda tashkil qilinadi. U yerda turli ko’ngil ochar o’yinlar tashkil qilinishi, dam oluvchilarning o’tirishi uchun qulay joy bo’lishi lozim. Daraxtzorlar shahar iqlimini yaxshilaydi, namligani mayinlashtiradi, havoni tozalaydi, yo’lka va tuproqni qizib ketishdan saqlaydi.
Olimlarning fikricha, o’rtacha kattalikdagi bir tup daraxt 24 soat ichida 3 kishi uchun kerakli bo’lgan oksigenni qaytarib byerar ekan. Bir gektar joydagi o’rmon esa (havo ochiq bo’lgavda) 24 soat davomida 220—228 kg karbonat angadrid gazini o’ziga yutib, o’zidan 180—200 kg havo oksigenini ajratar ekan.
Bir gektar joydagi igna bargli daraxt bir yilda 40 tonnaga yaqin, bargli daraxt esa 100 tonnagacha havo changini ushlab qolar 1 ekan.
Avtomobildan chiqadigan zaharli gazlarni zararsizlantirishda ko’chalarga ekilgan daraxtlar katta foyda byeradi. Demak, katta-katta zavodlar, kombinatlar va boshqa sanoat korxonalari atrofiga daraxtlar ekish shahar havosini tozalashda katta ahamiyatga ega.
O’rmonlar ustidagi 1 kub/m havoda 2000—3000 engil ionlar mavjudligi Diskin tomonidan aniqlangan. Istirohat bog’lari ustidagi havoda 800, sanoat korxonalari ustida 200—400 va odamlar zich yashaydigan joydagi havoda 25—100 atrofida engal ion bo’lishi aniqlangan. Og’ir ionlar musbat zaryadli bo’lib, ular dud, suv bug’lari, changlar bilan qo’shilib, atmosfera havosining ifloslanishiga olib boradi. Demak, havoning tozaligi engil va og’ir ionlarning o’zaro nisbatiga bog’liq.
O’SIMLIK FITONCIDLARI
O’simlik va daraxtlarning sanitariya va gigiena jihatidan ahamiyati shundaki, ular uchuvchan organik birikmalarni havoga ajratib chiqaradi. Bu moddalar turli mikroorganizmlarni qirib tashlab, atmosfera havosini tozalaydi. Bular fitoncidlar deb ataladi. Fitoncidlar mikroblarni o’ldiradi yoki ularning o’sishini pasaytiradi.
Oq qayin, akaciya, tyerak, eman, tol kabi daraxtlar havodagi engil ion koncentraciyasining oshishiga katta yordam byeradi.
Mikroblarni yo’qotishga yana o’simliklardan sarimsoq piyoz katta yordam byeradi. Fitonciddar miqdori faslga qarab o’zgarib turadi. YOz va ko’klamda ular ko’p miqdorda ajralib havoni mikroorganizmlardan tozalashga yordam byeradi.
Daraxtlarning shovqin-suronni kamaytirishda ham roli katta. Olimlarning fikricha, ko’chalarda o’sadigan oq akaciya, archa, qarag’ay, tyeraklar shahar shovqinini 4,2 Db ga, ko’cha yuzidan 250 m ichkariroqda o’sadiganlari esa 17,5 Db gacha kamaytirishi mumkin ekan.
Daraxt qancha zich ekilsa, shovqin shuncha kamayadi. Masalan, 3—4 qator qilib ekilgan daraxt shovqinni 10 dB ga kamaytiradi. Demak,
sanitariya organi xodimlari shahar loyihasiga xulosa yozayotgan vaqtda bu masalaga ham e’tibor berishlari kerak.

Download 3,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: