Sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov kommunal gigiena

TASHQI TRANSPORT ZONASI
Tashqi transport zonasida temir yo’l stanciyalari, avtovokzallar, daryo va dengiz portlari va boshqalar joylashadi. Tashqi transport zonasi shovqin- suronga, havoning ifloslanishiga sababchi bo’lgani uchun aholiga anchagana noqulayliklar tug’diradi.
Temir yo’llar aholi turar joylari zonasiga joylashtiriladi. Aholi o’ziga qulay transportlar yordamida shahar, rayon va ishchi posyolkalari bilan bog’lanadi. Tashqi transport zonasining aholi yashash sharoitiga salbiy ta’sirini hisobga olib, ularning ta’sirini kamaytirish va aholining transport vositasiga bo’lgan ehtiyojini to’la qondirish hamda aholiga qulaylik tug’dirish masalasi ko’zda tutiladi.
Transport vositalarining aholi sog’lig’iga ta’sirini kamaytirish maqsadida temir yo’l shohobchalarini elektrlashtirish qo’l keldi. Bunda havoning zaharli gaz, chang, qurumlardan zararlanishi kamayadi. Transport shovqinining oldini olish ancha murakkab vazifa, lekin shunday bo’lsada, uni kamaytirish chorasini ko’rish kerak.
Suv havzalari yaqinida joylashgan va yangi loyihalangan portlar aholi turar joylaridan 100 metr uzoqlikda joylashishi lozim. Portda joylashgan ko’mir omborlari, oson changlanuvchi yuklar saqlanadigan omborlar 300 metr uzoqlikda, baliq mahsulotlari tushiriladigan, saqlanadigan va boshqa rayonlarga tarqatiladigan port va omborlar 1000 metr uzoqlikda joylashtirilishi tavsiya etiladi.
SHahar chetida joylashgan aeroportlar bir tomondan aholi foydalanishi uchun qulay bo’lsa, ikkinchi tomondan aholining sog’lig’iga zarar byermaydigan bo’lishi kerak. Odatda, aeroport territoriyasi bir necha gektar yerni egallaydi, shu maydonga aeroport ehtiyoji uchun bir qancha inshootlar quriladi, jumladan aerovokzal, tuzatish ustaxonalari, yoqilg’i saqlanadigan omborlar va boshqalar mo’ljallanadi. Umuman, aeroportlar qanday va qaysi masofada qurilmasin aholiga zarar byermasligi kerak.
YUqorida zikr qilingan qurilish normasi va qoidalariga asosan aeroportlar 5 klassga bo’linadi. A va B klassdagi aeroportlar bilan aholi turar joylari orasidagi eng kam masofa 30 km bo’lishi kerak.
Moskva shahridagi Domodedovo aeroporti markazdan 50 km uzoqlikda, SHyeremet’evo esa 30 km uzoqlikda joylashgan. Kiev bilan Borispol’ oralig’i 40 km. V klassdagi aeroportlar 20 km, G, D va E klassdagi aeroportlar esa 5—10 km uzoqlikda qurilishi kerak. Aerodromlarni klasslarga bo’layotganda samolyotlarning og’irligi, motorlarning kuchliligi va ulardan hosil bo’ladigan shovqin hisobga olinadi.
SHaharlarni loyihalashda va qurishda keyingi yillarda avtovok-zallar keng ko’lamda hisobga olinmoqda. Sababi shundaki, uzoqqa yuradigan avtobuslar katta shaharlar bilan ularga yaqin bo’lgan rayon va ishchi posyolkalari oralig’mda aloqa vositasi bo’lib xizmat qiladi.
Avtovokzallar bilan aholi yashaydgan joy oralig’i 300 metr dan 500 I metrgacha bo’lishi lozim.