Sh. Sodiqova



Download 7,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet148/253
Sana01.01.2022
Hajmi7,72 Mb.
#302667
1   ...   144   145   146   147   148   149   150   151   ...   253
Bog'liq
Maktabgacha pedagogika (sodiqova sh.) (1)

M aktabgacha yoshdagi 
,, 





,  ,  , 

j .
 
qo  lga  kiritgandan  so  ng  bozor  lqtisodiyotiga
bolalarga  iqtisodiy 

,  . 
,
ц  7 ,  . 
asoslangan  erkm   dem oqratik  jam iy at  barpo
ta 
lm  
eris 
ning 
etishni strategik m aqsad qilib oldi. Shuningdek,
nazariy asoslari 
.  т  л  тл  • 

j
 
u

prezidentim iz I.A .K arim ov tom onidan bozor
iqtisodiyotiga  tadrijiy  ravishda  o ‘tishning  5  ta  tam oyili  ishlab  chiqildi. 
B archa o ‘quv yurtlarida iqtisodiyot fanlari  o ‘rgatila boshlandi.
Bu  ishlarni  bolalar  bilan  m aktabgacha  ta ’lim  yoshdanoq  olib  borish 
davr  talabi  bo ‘lib  qoldi.  A xir  ota-bobolarim iz  bola  boshidan  deb  bejiz


aytishm agan.  B olalarim iz yoshligidanoq beixtiyor ravishda  iqtisod  bilan 
to'qnashkeladilar. U lar ilk yoshidanoq oilada «m eniki», «bizniki», «boy», 
«arzon»,  «qim mat»,  «sotib  olish»,  «sotish»,  «pul»  kabi  tushunchalar  bi­
lan  qurollanadilar.  Shunday  ekan,  bolalarning  oilada  o ‘rganganlarini 
b o g ‘chada  davom   ettirishim iz,  y a ’ni  ilk  sodda  iqtisodiy  tushunchalarni 
berib borishim iz lozim.
«Ta’lim  to ‘g ‘risida»gi  Q onun ham da  «K adrlar tayyorlash  m illiy  das­
turi»  talablari  va  «B olajon»  tayanch  dasturi  asosida m aktabgacha ta ’lim 
m uassasasi  tarbiyalanuvchilari  uchun  «Ilk  iqtisodiy  ta ’lim   saboqlari» 
dastur va uslubiy  q o ‘llanm a ishlab  chiqilgan.
D astur  o ‘rta,  katta  v a  tayyorlov  guruh  bolalari  uchun  m o ‘ljalangan 
boTib,  m ashg'ulotlar  ikki  h aftad a  bir  m arta  nutq  o ‘stirish,  m atem atika, 
tabiat, mehnat, tasviriy faoliyat m ash g ‘ulotlari bilan integral tarzda 25-30 
daqiqadanolib b o rilad i.M ash g ‘ulotlarningyakunidaiqtiso diy o‘yinlarning 
berilishi  bolalarning  diqqati,  nutqi,  tafakkuri  va  m antiqiy  fikrlash  qobi- 
liyati  rivojlanishiga  yordam   beradi.  Shuningdek,  qoTlanm ada  iqtisodiy 
m azm unga ega boTgan topshiriqlar,  boshqotirm alar ham   berilgan.
B olalar  iqtisodiy  tu sh u n ch a  va  tasavvurlarni  o ‘yin,  am aliy  m ashqlar 
orqali  oson  va  tez  qabul  qiladilar.  B unday  usullar,  bolalarning  iqtisodiy 
jarayonlar, iqtisodiy term inlar olam iga oson va qiziqarli yoT lar bilan kiri- 
shiga omil boTadi.
D astur va qoTlanm ada о ‘rta guruhlar uchun (inson va uning ehtiyoj lari, 
inson  va  iqtisod,  pul,  m ahsulotlarni  sotib  olish  va  ayriboshlash)  11  ta 
m avzu, katta va tayyorlov guruhlari uchun  18 ta m avzuda (inson va uning 
ehtiyojlari,  inson  va  iqtisodiyot,  pul,  narx,  m ahsulotlarni  sotib  olish  va 
ayriboshlash.  ishlab  chiqarish,  m ehnat faoliyati) o ‘z aksini topgan.
Dastuming maqsadi: bolalarga ilk iqtisodiy tushuncha va atamalar bilan 
qurollantirish orqali,  ularning  shaxs  sifatida ulg‘ayib kam ol topishiga asos 
boTa oladigan bilim,  k o ‘n ik m a va m alakalar berishdan iborat.
Iqtisodiy  tarbiya yosh  avlodda iqtisodiy bilim  va k o ‘nikm alarni rivoj­
lantirish,  ularda  tejam korlik,  m ehnatsevarlik,  tashabbuskorlik,  iqtiso­
diy  faoliyatni  y o ’lga  q o ‘y ish   to ‘g ‘risida  fikrlashga  o ‘rgatadi.  Iqtisod, 
iqtisodiyotning  o ‘zi  nim a?  B u   tushuncha  yunon  olimi  G eliot tom onidan 
kiritilgan bo ‘lib,  bu -  «uy  x o ‘jalig in i  boshqarish sanoati»  m a ’nosini  ang- 
latadi.  K eyinchalik  bu  tu shunchaning  m ohiyati  kengayib,  m a ’nosi  ham  
toTdirib  borilgan.  Iqtisodiyot  -   bu  ju d a   keng  va  m urakkab  tushuncha. 
Iqtisod  atamasi  to r  m a ’n o d a  inson  yaratgan  barcha  boyliklarni  tejash,
159


shuningdek,  inson  m ehnatini  qadrlash  m a’nosini  anglatadi.  Keng  m a‘- 
noda  iqtisodiyot  insonning  tirikchiligini  o'tkazishga  qaratilgan  x o 'jalik  
faoliyati  bo'lib,  bu  faoliyat  ishlab  chiqarishdan  boshlanib,  yaratilgan 
m ahsulotlarni  iste’m ol  etish  bilan  yakunlanadi.  Demak,  iqtisod  inson 
faoliyatining  asosiy jihati  bo'lib,  jam iyatning  eng  m uhim   negizi,  uning 
poydevori  hisoblanadi.  Iqtisodiy  tarbiya  o 'z   ichiga  bolalar  tom onidan 
iqtisodiyot  asoslarini  o'rganish,  ularning unum li va  ijtim oiy  m ehnatning 
turli  ko'rinishlarida  ishtirok  etish,  rejalashtirishga  doir  bilim  va 
m alakalarga  ega  b o'lish,  ishlab  chiqarish  m ahsulotlarini  hisobga  olish 
va  nazorat  qilish  kabilarni  oladi.  Iqtisodiy  tarbiyaning  inson  va jam iyat, 
iqtisodiy geografiya, tarix, m atem atika, kim iyo, biologiya, m ehnat t a ’limi 
darslarida am alga oshirilishi yanada ijobiy sam aralarni beradi.
Iqtisodiy tarbiya berishning m aqsadi  insonni  iqtisodiy  faoliyatga tay- 
yorlashga,  uni  jam iyatim iz  iqtisodiy  hayotida  ishtirok  etishga,  respub- 
likaning  tirishqoq,  serg'ayrat  fuqarolarini  shakllantirishga  y o'naltirilgan 
bo'lishi  kerak.  U  bolalar  ongida  jam iyatni  rivoj lantirishning  iqtisodiy 
qonuniyatlari  haqida  aniq  ta sa w u rla r  shakllanishini  va  shular  asosida 
unda kundalik hayotida zarur bo ‘ ladigan iqtisodiy bilim lar tarkib topishini 
ta ’m inlashi kerak.
Iqtisodiy  tarbiyalangan  kishida  hayotim izdagi  k o 'p g in a  kundalik 
m uam m olarni  hal  etishga  b o 'lg an   qarashi  o 'zgarad i  v a  quyidagi  vazi- 
falam i o 'z  ichiga oladi:
1) B olalar iqtisodiy ongining qaror topishi ularda iqtisodiy tushunchalar 
tizim ini shakllantirishni;
2) ularning jam iyatni  iqtisodiy rivojlantirish  qonuniyatlarini;
3) iqtisod, ishlab chiqarishni tashkil etishga doir um um iy m a’ lum otlarni 
o'zlashtirib olishini;
4)  ularda  fikrlash  operatsiyalari  (tahlil,  sintez  qilish,  um um lashtirish 
v a boshqalar) ni rivojlantiradi;
5)  eng  oddiy  iqtisodiy  tahlil  qilish  ko 'n ikm a  va  m alakalarini  tarkib 
toptirishni nazarda tutadi.
Shu  sababli  m aktabgacha  yoshdanoq  m atem atika  m ashg'ulotlarida 
iqtisodiy tarbiya elem entlarini  oshirib  borish  lozim.  B uning uchun  bola­
larni  oila  budjeti  asoslariga  o 'rgatish  kerak.  Shunda  u lar  turli  xil  oila 
xarajatlari,  oila a ’zolari  darom adi  (ish  haqi,  pensiya,  stipendiya,  yordam  
puli  va  boshqalar)ning  qanday  m anbalar  hisobiga  qoplanishini  bilib 
oladilar.  Bolalarni  budjetning  raqam lardagi  ifodasi  bilan  tanishtirish,
160


oilaning ovqatlanish,  kiyim-bosh,  poyabzal,  komm unal  xizmatlar,  o'yin- 
kulgi,  sayr-tam osha v a hokazolar  uchun  boMadigan  xarajatlarni  m isollar 
bilan  tushuntirish  kerak.  Shundan  keyin  bolaning  shaxsiy  budjetini 
misol  qilib  k o ‘rsatish  kerak:  ota-onalari  unga  m aktabda  ovqatlanishga, 
o‘yin-kulgilarga  necha  so‘m   berishi,  ularni  qanday  sarflashi.  Bolalarni 
daromad va xarajatlarni taqsim lashga o ‘rgatish, ja m g ‘arm alardan qanday 
foydalanish  m um kinligini  ularga  gapirib  berish  lozim.  Shundan  so ;ng 
bolalarga  ishlab  chiqarish  xarajatlari  va  ularning  turlari  haqida  oddiy 
tushunchalar  berish  kerak.  Ularga  q o ‘shim cha  ishlab  chiqarish  yoki  uy 
x o ‘jaligini  yuritishni,  har  qanday  faoliyat  xarajatlar  bilan  bog'Iiqligini 
eng  oddiy  m isollarda  tushuntirish  zarur.  B iror-bir  ishni  bajarish,  tovar 
ishlab  chiqarish  yoki  xizm atlar  ko'rsatish  uchun  bir  qancha  resurslar 
sarflash  lozim ligini  tushuntirish kerak.
M aktabgacha  ta ’lim  yoshidagi  bolalarni  ilk  iqtisodiy  tushuncha  va 
atam alar  bilan tanishtirish  uning  shaxs  sifatida  ulg'ayib  kam ol  topishida 
asos  bo‘la  oladi.  Shuning  uchun  har  bir  guruh  tarbiyachisi  bolalarni  ilk 
iqtisodiy  saboqlar  bilan  tanishtirish  b o ‘yicha  dastur  talablarini,  y a ’ni 
bolalarga  beriladigan  tushunchalar  hajm ini  va  ularni  am alga  oshirish 
y o ‘llarini va uslublarini bilishi kerak.
M aktabgacha ta ’lim yoshidagi  bolalarga ilk  iqtisodiy ta ’lim  berish  (te- 
jam korlik,oila, mehnat, bozor, do ‘kon, ishlab chiqarish vasavdo)ning о ‘ziga 
xos  xususiyati  shundaki,  o ‘rta  guruhda  asosan  tejam korlik  mavzularida 
bilim berilib,  do‘kon,  bozor o'yinlari  soddaroq shaklda o'tiladi.
Katta tayyorlov guruhlarida m ashg‘ulot mavzulari deyarli o ‘zgarmaydi, 
ammo har bir mavzuni ochib berish, boy itish, kengaytirish hisobiga m ashg‘ u- 
lotni o ’tishda faqat shu mavzuga tegishli tushunchalar yangi misollar, yangi 
muammolar yechib borilaveradi.  Shuning hisobiga bolalarning ilk iqtisodiy 
tushunchalari ham kengayib borishi k o ‘zda tutilgan.
M aktabgacha  ta ’lim  yoshdagi  bolalarga  ilk  iqtisodiy  ta ’lim  integral 
ta 'lim   asosida  olib  boriladi:  tevarak-atrof bilan  tanishtirish,  matem atika, 
tasviriy faoliyat,  mehnat,  o‘yin faoliyatlarida olib boriladi.
_  

,  ,  . 

H ar  bir  m ustaqil  davlat  o ‘z  ravnaqini

Download 7,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   144   145   146   147   148   149   150   151   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish