Sh. Sodiqova


X  BOB.  IQ TISO D IY  TARBIYA



Download 7,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet146/253
Sana01.01.2022
Hajmi7,72 Mb.
#302667
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   253
Bog'liq
Maktabgacha pedagogika (sodiqova sh.) (1)

X  BOB.  IQ TISO D IY  TARBIYA
M aktabgacha  ta’lim
 
m uassasalarida  iqti­
sodiy tarbiya  berishda
 
sharq  m utafakkirlari
 
fikrlaridan  foydalanish
Barkam ol  avlodni  tarbiyalash  m soniyat- 
ning  eng  yorqin  orzusi  b o ’lib  kelgan.  Biroq 
dunyo  xalqlarining  barchasi  ham   bu  haqda 
o ‘ylayverm agan.  Bunday  orzudagi  inson- 
lar  azaliy  m a'rifatga.  m adaniyatga  m ansub 
b o ig a n  yurtlarning donishm andlari -  eng
m o ‘4abar  ziyolilari,  hukmdorlari  hisoblanganlar.  Ularning  orasida 
0 ‘zbekiston  deb  atalmish  muazzam  zaminimizda  yashagan  bobolarimiz- 
ning  o ‘z  o ‘mi,  hurmati  bor.  Bu  jahon  hamjamiyati  tom onidan  qabul  qi- 
lingan haqiqatdir.  Barkamol  avlodni tarbiyalash  orzusiga o 'z  tarixim izdan 
juda  ko‘p  dalillar  keltirishimiz  mumkin.  Al-Forobiyning  «Fozil  odamlar 
shahri»  asaridagi  g ’oyani  yodga  oling.  Unga  k o ‘ra  jam iyatning  har  bir 
fuqarosi -  mansabi, tutgan o ‘rni, y a’ni kim b o ‘lishidan qat’iy nazar FOZIL 
kishi.  Fozil  inson  o ‘z  davlatining  barcha  qonun-qoidalarini  yaxshi  biladi. 
unga  amal  qiladi,  fikrlaydi,  o‘z  kasbining  ustasi,  lozim  bo‘lganda  Vatani 
uchun jo n  fido qiladi.  Fozillar shahri  aholisi bir-biriga hurm atda bo'ladi.
Jahon  m oliyaviy  iqtisodiy  inqirozi  har  bir  sohani  qam rab  olgani  sin- 
gari  m aktabgacha ta ’lim  m uassasalarini  ham  qam rab  olib,  ularning  iqti­
sodiy  ahvolini  qiyin  sharoitga  solib  qo‘ydi.  Iqtisodiyotdan  xabari  bor, 
tadbirkorlik  qobiliyatiga  ega,  tashabbuskor va  uddaburon bo g‘cha m udi- 
ralariga bu holat unchalik sezilmadi.  X o ‘sh,  iqtisodiyot nim a o ’zi? Uning 
bog’chalarga ta ’siri  nim ada?  K ishilar yashashlari,  siyosat,  san ’at,  adabi- 
yot, fan, m a ’rifat, m adaniyat, ta ’lim bilan shug‘ullanishlari uchun hayotiy 
n e’matlarni iste’mol qilishlari, kiyinishlari kerak. Buning uchun esa oziq- 
ovqat, kiyim -kechak, uy-joy va turli xizm atlardan iborat hayotiy vositalar 
zarur. H ar bir kishi, o ‘zining kundalik hayotida bir qancha m uam m olarga, 
y a ’ni hayotiy eh tiy o jlari-k iy im -k ech ak , oziq-ovqat. uy-ro’zg ’or buyum - 
lari,  bilim  olish  kabi  ehtiyojtar  uchun  zarur  b o ‘lgan  pul  daromadlarini 
qaerdan,  nim a  hisobiga  topish  kerak,  degan  m uam m olarga  duch  keladi. 
Iqtisod  qilish,  tejashga  odatlangan  odam lar  saodat va  tinchlik  bilan  um r 
kechiradilar.
Iqtisodiyot kishilik m unosabatlarining m uhim  va ajralmas qismi b o ‘lib, 
uni samarali tashkil etish tabiiy ehtiyojlar (yeyish-ichish, kiyinish, yashash 
va hokazolar)ni qondirishga xizm at qilibgina qolmay, shaxsning m a’naviy 
jihatdan  kam olotga  erishishida  ham   alohida  ahamiyatga  ega.  Shu  bois
154


turli  ijtimoiy tuzum lar davrida ham  ishlab chiqarishni to ‘g ‘ri tashkil  etish, 
takom illashtirish,  ilm-fan,  texnika  ham da  texnologiya  sohalarida  q o ig a  
kiritilayotgan yutuqlardan  foydalanish  m asalalariga jiddiy  e ’tibor  qaratib 
kelingan.  Iqtisodiyot  yetakchi  y o ‘nalishlardan  biri  sifatida  jam iyatning 
ijtimoiy  va  m adaniy  taraqqiyotiga  sezilarli  ta ’sir  k o ‘rsatishi  bois  baixha 
davrlarda ham har qanday  davlat siyosatining asosini tashkil etadi.
Prezidentim iz  I.A.K arim ov  aytganlaridek:  “Fuqarolar  endi  ijtim oiy- 
iqtisodiy jarayonlarning  ishtirokchisi,  bajaruvchisi  emas,  balki  bunyod- 
kor v a tashkilotchisidir.  Bunday yangicha yondashish atbatta pedagogika 
fanining  keyingi  rivojlanishiga  katta  ta ’sir  k o ‘rsatadi.  Endi  pedagogika 
fani  faqat ta ’lim -tarbiya jarayonini  nazariy,  uslubik-am aliy  ta ’m inlovchi 
emas,  komil  insonning  shakllanishi,  rivojlanishini  ta ’m inlovchi  keng 
sohalarni  o ‘z  ichiga  ola  boshladi.  Endilikda  pedagogika  fani  o ‘z  oldiga 
yangicha fikrlash,  yangicha tafakkur,  m illiy  m afkuraning  keng  qamrovli 
sifatlarini  shakllantirish  vazifalarini  q o ‘ydi.  Shuning  uchun  ham   yangi 
ta ’lim  konsepsiyasi  qabul  qilindi  va  unda  keyingi  rivojlantirishlarning 
barcha  y o ‘nalishlari  qayta  k o 'rib   chiqildi.  K o ‘p  yillar  davom ida  peda­
gogika siyosatga xizm at qilib kelgan va unda m a’lum  chegaralanishlarga 
amal  qilishga m ajbur b o ‘lgan b o ‘lsa,  endilikda u  siyosatdan xoli  bo'lgan 
holda erkin fan sifatida o ‘z rivojlanishini davom ettirish im koniyatiga ega 
boTdi.  0 ‘zbek  pedagogikasi  o ‘z  m illiy  xususiyatlarini  rivojlantirish  im­
koniyatiga ega b o ‘ldi” .
Iqtisodiyot  haqida  bilim ga  ega,  tadbirkorlik  qobiliyati  bor  m aktab­
gacha  ta ’lim  m uassasasi  tarbiyachilari  tarbiyalanuvchilarga  ehtiyojlar, 
pulning  paydo  b o ‘lishi,  iqtisod,  oila  iqtisodi,  b o g ‘cha  iqtisodi,  pul,  bo­
zor,  m ahsulot,  ishlab  chiqarish,  savdo-sotiq,  savdodagi  halollik kabi  tu- 
shunchalam i  oddiy  tilda  soddalashtirib  o ‘rgatib  boradilar.  M aktabgacha 
ta 'lim  m uassasasi tarbiyalanuvchilarida yangicha m oddiy va iqtisodiy fa- 
rovonlik  haqidagi  tuyg'ularni  tarbiyalashga  aham iyat  berish,  ezgu  m aq­
sadga erishish  m alakalarini  vujudga keltirish va takom illashtirish,  halol­
lik va fidoyilik odobini tarbiyalash m asalalari  bugungi kunda pedagogika 
fani oldida turgan masaladir.
Zardushtiylik  g ‘oyalariga  k o ‘ra,  iqtisod  tabiat  va  uning  n e’m atlariga 
nisbatan  to ‘g ‘ri  m unosabatda  b o ‘lish,  ularni  asrab-avaylash  ham da  k o ‘- 
paytirish to ‘g ‘risida  qayg‘urishdan iboratdir.  Bu  g ‘oyalar keyinchalik  is- 
lom  dinining m uqaddas m anbalari  Quroni Karim va H adisi  sharifda ham  
yanada rivojlantiriladi ham da shaxs faoliyatining iqtisodga ta ’siri nuqtayi
155


nazaridan aniq baholashga  e ’tibor qaratiladi.  Y a’ni,  bu m anbalarda  mav- 
ju d  m oddiy va m a ’naviy ashyolarni asrash,  boyitish y o iid a  am alga oshi- 
riluvchi xatti-harakatlar savob, ularni isro f qilish, nobud etish gunoh deya 
baholangan.  0 ‘z  asarlarini  islomiy  g'oyalar  negizida  yaratgan  Sharq 
m utafakkirlari  M uham m ad  al-Xorazmiy,  A bu  Rayhon  Beruniy,  Abu 
N asr  Forobiy,  Abu Ali  ibn  Sino,  Y usuf Xos  Hojib,  A m ir  Temur,  A lisher 
Navoiy,  A bdurauf Fitrat  ham da  A bdulla  Avloniylar  shaxsning  yaratuv- 
chanlik faoliyati,  dehqonchilik va hunarm andchilik,  oila xo'jaligini  tash­
kil  etish to ‘g ‘risidagi  qarashlarni  ilgari  surganlar.
M aktabgacha  ta'lim   m uassasalari  tarbiyalanuvchilariga  ishlab  chiqa- 
rish haqida tushuncha berishda allom alar fikrlari, o ‘gitlaridan foydalanish 
m aqsadga  m uvofiq  b o ‘ladi.  M asalan,  tibbiyot  ilm ining  sultoni  A bu  Ali 
ibn Sino tibbiyot bilan bir qatorda iqtisodiyot bilan ham  shug‘ullanganligi 
uning  quyidagi fikrlarida  o ‘z  aksini topgan:  ‘'hayvon  tabiat  ne’m atlariga 
qanoat qiladi,  odam larga esa tabiat n e ’m atlari kam lik qiladi, u oziq-ovqat, 
kiyim -kechak  va  uy-joyga  ehtiyoj  sezadi.  H ayvon  ta ’biat  n e ’m atlarini 
o ‘zlashtirib  oladi,  odam   esa  o ‘z m ehnati  bilan  o ‘ziga  oziq-ovqat,  kiyim - 
kechak,  joy  yaratadi.  Shu  m aqsadda  inson  dehqonchilik  va  hunarm and­
chilik bilan shug‘ullanishi kerak».
M aktabgacha ta ’lim  m uassasasi  tarbiyalanuvchilarida  iqtisodiy  bilim 
va  tarbiyani,  resurslarning  cheklanganligi,  tabiat  ne’m atlarining  tugab 
qolishi,  inson  ehtiyojlarining  esa  cheksizligi  haqidagi  m a’lum otlarni 
yoshligidanoq singdirib borish ularni tejam korlikka, moddiy^ va m a ’naviy 
boyliklam i  asrab-avaylash k o ‘nikm alarining shakllanishiga olib  keladi.
„   , 


0 ‘zbekiston o ‘zm ustaqilIigieaerishgach,

Download 7,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish