Ш. Шоабдураҳмонов, М. Асқарова, А. ҲОжиев, И. Расулов, X. Дониёров

юз (бет), ўжар, қонмоқ, ғирром, ҳусн каби сўзлар нарса, бел« ги, ҳаракатнинг ўзини ифода этади, буларда сўзловчининг ҳеч қандай муносабати ифодаланмайди. Шу сабабли бу тиидаги лексика нейтрал лексика (стилистик нейтрал л е к с и к а) деб ҳам юритилади.

44. 
    §. Эмоционал-экспрессив бўёқдор сўзлар нарса, белги, ҳаракат кабиларни аташ билан бирга, сўзловчининг шу нарса, белги ёки ҳаракатга баҳосини, турлича муносабатини ҳам ифо- далайди. Масалан: юқоридаги бош, хунук, юз, қонмоқ сўзлари нарса, белги ва ҳаракатнинг ўзини билдиргани ҳолда, улар- нинг синонимлари бўлмиш калла, бадбашара, чеҳра, мириқмоқ сўзлари шу нарса, белги, ҳаракатларга сўзловчининг турлича муносабатини ҳам ифӧдалайди.
    
45. 
    §. Эмоционал-экспрессив бўёқдор сўзлар суйиш, эрка- лаш, газаб, киноя, тан бериш ва шу каби муносабатларни ифо- далайди. Бу муносабат асосий белгисига кўра икки турли бў- лади: и ж о б и й ёки с а л б и й. Шу муносабатни ифодалашига кўра Эмоционал-экспрессив бўёқдор сўзлар ҳам икки турга бў- линади: 1) ижобий эмоционал-экспрессив бўёқ- дор сўзлар; 2)салбий э м о ц и о н а л-э к с п р е с с и в бўёқдӧр сўзлар.
    
46. 
    §. Ижобий эмоционал-экспрессив бўёқдор сўзлар сўзлов- чининг иарса/белги ёки ҳаракатга бўлган турлича ижобий му- носабатини ифодалайди. Мисоллар: Онам деганимда, оқсоч, жа- фокаш Мунис ва меҳрибон чеҳранг намоён. (Ғ. Ғ.) Одамни оч- дан ҳам ўлдирмайдиган, қашшоқликдан ҳам чиқармайдиган бу касб ҳақида халқ аломат гаплар тўқиган. (Ас. М.) У ҳамиша кулиб, жилмайиб турадиган меҳрибон чеҳрани кўрмади. (М. Исм.)
    
47. 
    §. Салбий эмоционал-экспрессив бўёқдор сўзлар сўзлов- чининг нарса, белги ёки ҳаракатга бўлган менсимаслик, нафрат ва шу каби салбий муносабатини ифодалайди. Мисоллар: У бир кўнгли бориб, муттаҳам қозининг тумшуғига туширгиси ё ифлос башарасига тупургиси келди. (М. Исм.) Аҳмад Ҳусайн ҳар иккисини бир вақтлар кўрган эди. Инглиз укки кўз, кар- най бурун, кампир даҳан, қилтириқ бўйин, найнов эди. (0.) Сўнгра даккам-дуккам ифлос тшиларини яширган оғзини кат- та очиб эснади, гўё унинг бутун бадбуруш юзини оғиз қопла- ди. (0.)
    

Сўзларнинг ижобий ёки салбий нарса-ҳодисаларни ифода- лаши билан уларнинг ижобий ёки салбий экспрсссив бўёққа эгалигини фарқлаш керак. Масалан: яхши, чиройли, ширин, хурсанд сўзлари ижобий характердаги белгиларни, .уларнинг антонимлари бўлган ёмон, хунук, бемаза, хафа сўзлари салбий характердаги белгиларни билдиради. Лекин улар. эмоционал- экспрессив бўёққа эга эмас, чунки улар салбий ва ижобий ха-» рактердаги белгиларнинг ўзини билдирыб, щу белгига қўншм- ча тарзда сўзловчининг турли муносабатини ифодаламайди.

44.