Sh. Sh. Shodmonov, U. V. G'Ofurov iqtisodiyot nazariyasi o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan Toshkent «iqtisod-moliya»

Tovarlar, xizmatlar va resurslarning takror ishlab cbiqarish fazalaridagi
harakati




Iqtisodiyotning doimiy va bosh masalasi — ehtiyojlarning cheksizli- gi va iqtisodiy resurslarning cheklanganligidir. Bu masalani to'g'ri tu- shunish uchun, eng awalo, ehtiyojning mohiyatini, uning turlarini bilish zarur.
Insonning yashashi va kamol topishi, umuman insoniyatning rivojlanishi uchun kerak bo'lgan hayotiy vositalarga bo'lgan zarurati iqtisodiyot nazariyasi fanida ehtiyoj deb ataladi.
Barcha hayotiy ehtiyojlar (iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy, ma'naviy, siyosiy ehtiyojlar) ichida ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlar alohida o'rin tutadi.
Bu ehtiyojlar kishilarning yashashi, mehnat qilishi va hayot kecliirishi uchun turli ne'matlar hamda xizmatlarga zaruratdan iborat bo'ladi. Shu jihatdan olganda ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlar moddiy va ma'naviy eh- tiyojlarni o'z ichiga oladi.
Moddiy ehtiyojlar - bu moddiy ko'rinishdagi ne'matlar vositasida qondiriluvchi zaruratdir. Bular iste'mol uchun zarur bo'lgan ko'plab hayotiy predmetlarni (ishlab chiqarish va transport vositalari, oziq- ovqat, kiyim-kechak, turar-joy va h.k.) va zeb-ziynat buyumlarini (ta- qinchoq, atir-upa, turli bezaklar va h.k.) o'z ichiga oladi.
Ma'naviy ehtiyojlar — bu insonning shaxs sifatida kamol topishi, dunyoqarashi va ma'naviyatining shakllanishi uchun taqozo etiladigan nomoddiy ne'mat va xizmatlarga boigan zaruratdir. Ular kishilarning bilim va dam olish, madaniy saviyasini oshirish, malaka-mahoratga ega bo'lish, turli ma'naviy yo'nalishdagi xizmatlardan bahramand bo'lish kabi ehtiyojlardan iborat bo'ladi.
Ehtiyojlarni iste'mol qilish tavsiflga ko'ra shaxsiy va ishlab chiqarish ehtiyojlariga ajratish mumkin.
Shaxsiy ehtiyojlar — kishilarning pirovard iste'moli uchun moijallangan mahsulot va xizmatlarga boigan zarurat. Masalan, oziq- ovqat, kiyim-kechak, uy-ro'zg'or buyumlari, shaxsga ko'rsatiladigan turli xizmatlar shaxsiy ehtiyojlarni namoyon etadi.