Sh. Sh. Shodmonov, U. V. G'Ofurov iqtisodiyot nazariyasi o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan Toshkent «iqtisod-moliya»

2.2. Ishlab chiqarish jarayonining mazmuni
Jamiyatning iqtisodiy asosini, inson hayotiy faoliyatining manbayi- ni tushunish uchun ishlab chiqarish jarayonining mazmunini -ko'rib chiqish zarur.
Ishlab chiqarish jarayoni - bu kishilik jamiyatining amal qilishi va rivojlanishi uchun zarur bo'lgan moddiy va ma'naviy ne'matlarni yara- tishga qaratilgan maqsadga muvofiq faoliyatdir. Moddiy va ma'naviy ne'matlar yaratish, turli xizmatlar ko'rsatish jarayoni kishilar iqti­sodiy faoliyatining asosiy tomonidir.
Ma'lumki, har qanday ishlab chiqarish, birinchi navbatda, meh­nat jarayonidir yoki boshqacha qilib aytganda, tabiatdagi bor narsalar- ning ko'rinishini o'zining iste'moli uchun muvofiq holga keltirish uchun qilingan mehnat faoliyatidan iboratdir. Masalan, kishilar ta- biatda mavjud boigan yerdan foydalanib turli xil dehqotichilik, chor- vachilik mahsulotlarini yetishtiradilar. O'rmonlardagi daraxtlardan foy­dalanib, ularning shaklini o'zgartirib turli xil yog'och buyumlar yasay- dilar, uylar quradilar. yer bag'rida (konlarda) mavjud boigan turli rudalar (temir, mis, ruh, qo'rg'oshin va h.k.), mineral xomashyolar- dan foydalanib o'zlari uchun zarur iste'mol buyumlari, ishlab chiqa­rish vositalari yaratadilar. Ana shu mehnat jarayonida kishilar, eng avva- lo, tabiat bilan, uning kuchlari va ashyolari bilan hamda bir-birlari bilan o'zaro ma'ium munosabatda boiadilar.
Kishilar o'zlarining ongli, maqsadga muvofiq unumli mehnati bilan tabiat moddalarining shakllarini o'zgartiradilar va iste'mol uchun zarur boigan mahsulotni vujudga keltiradilar. Mehnat jara­yonida kishilar hamda tabriat o'rtasidagi moddalar almashinuvi bilan birga insonning o'zi ham har tomonlama kamol topib boradi, ya'ni kishilar o'zining mehnatga boigan qobiliyatini, bilimini oshiradi va ularni amalda qo'llashni kengaytirib boradi. Shunday qilib, ishlab chiqarish jarayoni iste'mol qiymatlarni vujudga keltirish uchun maq- sadga muvofiq qilinadigan harakatdir, tabiat yaratgan narsaJarni inson iste'moli uchun o'zlashtirib olishdir, inson bilan tabiat o'rtasidagi modda almashuvining umumiy shartidir, inson hayotining abadiy tabiiy sharoitidir.
Ishlab chiqarishning tarkibiy tuzilishi muhim ahamiyat kasb etib, u turli sohalar, bo'linmalar, yaratilayotgan mahsulotlar va ko'rsa- tilayotgan xizmatlar turlarini ifodalaydi. Eng avvalo, ishlab chiqarishni moddiy ishlab chiqarish va nomoddiy ishlab chiqarish sohalariga ajra­tish lozim (2.2-chizma).
2.2-chizma