Sh. R. Ikramov, R. N. Abdullaev maxsus texnologiya (Donali trikotaj qismi) “ t afakku r b o ‘sto n i”

1
platina 
joylashtmlgan. Platina 
1
o'yiq oralig'iga erkin harakatlanadigan holatda 
joylashgan. Platinaning 
5
tovon qismiga tashqi kuch (pona) ta’sir 
etsa, 
1
platina igna ilgagi o'tkir 
9
uch qismi bilan birlashadi. Platinaning 
uch 
2
qismini igna ilgagi 
9
bilan mustahkam birlashishini ta ’minlash 
maqsadida platina uch qismida kosasimon 
3
o ‘yiq mavjud bo'lib, 
igna ilgagi 
9
o ‘yiq 
3
ga joylashadi.
Tarnovsimon o'yiqli igna shakliy tuzilishiga ko‘ra ikki qismda 
shakllangan'. o'zakdagi o‘yiqqa joylashtirilgan harakatlanuvchi tovonli 
platina (4.23a-rasm) va ilgakli igna o'zagi (4.23A-rasm). Igna asosini 
tashkil etuvchi ikki qism (4.23д,Л-rasm) igna va platinalar alohida 
boshqariladi.
129

---

Bunday tuzilishga ega bo'lgan ignalaming o'ziga xosliklari ularda 
halqa hosil qilish jarayonidagi igna va platinaning birini ikkinchisiga 
nisbatan qarama-qarshi harakatlanishi. Natijada ignaning, halqani 
shakllantirish jarayonidagi harakat yo'lining keskin qisqarishi jarayonni 
qisqa muddatda bajarilishini ta ’minlaydi. Shu sababli bugungi kunda 
bir qator (aylana, yassi, tanda) to'quv mashina va avtomatlarda ilgakli 
o'yiqsimon ignalardan kengroq foydalanilmoqda.
Ikki yassi ignadonli fang avtomatlarida mahsulot qismlarini andoza 
gardishi bo'ylab to'qishdagi mahsulot enini o'zgartirish halqalami 
bir ignadan ikkinchi ignaga ko'chirish (kengaytirish yoki qisqartirish) 
hisobiga erishiladi. Yassi ignadonli fang avtomatlarida halqalam i 
ko'chirish amallari (operatsiyasi) bajarilayotganda ignalarga yangi ipni 
joylashtirish amali bajarilmaydi.
Bunday rusumdagi mashinalar zamonaviy boshqarish qurilmalari 
bilan jihozlanganligi ularda halqalami bir ignadondan ikkinchi ignadon 
ignalariga ko'chirish qo'shimcha ishchi a’zolarsiz ignalaming o'zida 
amalga oshiriladi. Halqalami ko'chirish jarayoni ignalarda yakka tar­
tibda ham da guruhli tartibda, bir vaqtda yoki navbatm a-navbat 
bajariladi. To'quv avtomatidagi halqalami ko'chirish jarayoni avtomatik 
boshqariladi.
To'quv avtomatining ikkala ignadon chekka qismlaridan navbatma- 
navbat bittadan ignani yoki bir nechta ignalardan halqalami ko'chirib, 
ishlayotgan ignalar soni qisqartiriladi yoki ko'paytiriladi. Halqalami 
ko'chirish jarayoni bajarilayotganda ignadon yarim igna qadamiga 
siljib ignalar qarama-qarshi joylashadi. Ignalarga ip joylashtiruvchi 
tizim va ignalar harakati to'xtatilgan (o'chirilgan) bo'lib, ulaming 
tovon qismi zulfdagi to'g'ri yo'lli ponalar oralig'ida harakatlanadi. 
Halqalari ko'chirilishi zamr bo'lgan ignalar esa elektron boshqamv 
qurilma yordamida dastur asosida tanlab olinadi. Tanlangan igna 
zulfdagi to'quv yo'li bo'ylab harakatlanib, igna ilgagi ostidagi halqa 
ikkinchi ignadon ignasiga ko'chirib o'tkaziladi.
Halqalami ko'chirish hisobiga mahsulot enini o'zgartirish amali 
yakunlangach, to'quv avtomatidagi ishlashga hukm etilgan ikkala 
ignadon ignalari zulfdagi to'quv tizimi ponalari oralig'i bo'ylab 
harakatlanib, to'qish amallarini bajaradi. Natijada mahsulot qismi 
andoza gardishi bo'ylab yarim muntazam usulda to'qib ishlab chiqa-
130

---

riladi. Andoza gardishi bo'ylab to ‘qib ishlab chiqarilgan mahsulot 
qismlari bichish amalini to'liq talab etmaydi (qismanbichiladi). Yarim 
muntazam usulda m ahsulot ishlab chiqarishdagi bichish amalini 
qisman bajarilishi xomashyodan samarali foydalanishni ta’minlaydi.
4.23v-rasmda mahsulot qismining enini o ‘zgartirishdagi halqalarni 
bir ignadon ignasidan ikkinchi ignadon ignasiga ko'chirib o'tkazib, 
qisqartirish jarayoni ketma-ketligi tasvirlangan.
4.23v.l-rasmda ikkala ignadondagi ignalar ignadon bosh qismida 
qarama-qarshi holatda joylashgan bo'lib, orqa ignadondagi igna ilgagi 
ostidagi yangi shakllangan halqa ignadon oraliq qismiga tortuvchi 
qurilma yordamida tortib turilgan holati tasvirlangan. Oldingi ignadon 
ignasi halqasiz ignadondagi igna uyasida keyingi halqani ko'chirish 
jarayoniga shay holatda joylashgan.
4.23v.2-rasmda orqa ignadondagi igna o'zagidagi halqani qo'shni 
ignaga ko'chirib o'tkazish maqsadida igna ignadon uyasi bo’ylab 
yuqori tomon to'liq harakatlanadi. Igna o'zagiga joylashgan harakat­
lanuvchi platina 
1
igna bilan birgalikda m a’lum masofaga ko'tariladi, 
natijada igna ilgagi ostidagi halqa tortish qurilma ta ’sirida igna asosi 
bo'ylab pastga tomon surib tushirilib