Sh. R. Ikramov, R. N. Abdullaev maxsus texnologiya (Donali trikotaj qismi) “ t afakku r b o ‘sto n i”

3.6. Mahsulot bo‘laklarini ajratuvchi qismsiz to'qish
Donali trikotaj mahsulotlari va ulaming qismlarini to'qib ishlab 
chiqarishda ajratuvchi qatori. "an foydalanilmagan holda to ‘qish 
usullari mavjud. Mahsulot qismlari 
ikki 
ignadonli yassi va aylana 
kupon to ‘quv mashinalarida yakka tartibda platinalar, ilgaklar, chiviqli 
po‘lat sim va bosimli havo yordamida to'qiladi. Bu usullarda ishlab 
chiqariladigan tayyor va yarim tayyor mahsulot qismlari yakka tartibda, 
alohida-alohida to ‘qiladi. To'qilgan tayyor mahsulot (qo'lqop, qalpoq, 
sharf, poyandoz, g‘ilof, niqob) va yarim tayyor mahsulot qismlari 
(oldi, orqa, yeng va yoqa) maxsus yig‘uvchi tog'oraga jamg‘ariladi. 
Trikotaj mahsulotlarini ajratuvchi qatorsiz ishlab chiqarishda ajratish 
qatorini.tolqish uchun sarflanadigan xomashyo keskin qisqarib, xom­
ashyodan samarali foydalaniladi. Shu bilan birga mahsulot qismlarini 
birini ikkinchisidan bo‘laklab ajratish uchun sarflanadigan qo’l mehnati 
va sarflanadigan vaqti bartaraf etiladi. Natijada mashina va avtomatlar­
ning ish samaradorligi ortadi.
81

---

3.7. Paypoq to‘quv avtomatlarida paypoq mahsulotlarini
ajratuvchi qismsiz to‘qish
Paypoq to ‘quv avtomatlari murakkab tuzilishga va ishiash usuliga 
mansub bo‘lib, bu uskunalarda paypoq mahsulotlari yarim muntazam 
va muntazam usullarda tayyor shaklda ishlab chiqariladi. Paypoqning 
dastlabki qatorining shakllanishi va uning ignadon oraliq qismiga 
yo'naltirishda halqa qatorlarini suruvchi platinalar ham da yuqori 
bosimli so'ruvchi havodan foydalaniladi. Platina va so‘ruvchi bosimli 
havo uzviy bogliqlikda ishlab, har bir hosil etilgan paypoq halqa 
qatorini ignadon oralig‘iga uzluksiz tortadi. Paypoqni havoli tortishda 
qo'shimcha tortish (valli, taroqchali) qurilmalaridan foydalanilmaydi. 
Bugungi kunda rivojlangan davlatlarda ishlab chiqarilayotgan barcha 
bir ignadonli paypoq to ‘quv avtomatlari mahsulotni havo orqali tortish 
qurilmalari bilan jihozlangan. Paypoqni to ‘qish jarayoni yakunlangach, 
to‘quv tizimini ip bilan ta’minlash, ip yo‘naltirgichlarni ish jarayonidan 
vaqtinchalik to‘xtatish hisobiga erishiladi. To‘quv tizimiga yo‘nal- 
tirilayotgan iplar maxsus qaychilar bilan qirqilib, qisqichlarda tutib 
turiladi. Keyingi mahsulotning dastlabki qatorini to ‘qish jarayoni 
boshlanishi bilan birgalikda ip yo‘naltirgichlar ishga tushib, to ‘quv 
tizimini uzluksiz ip bilan ta’minlaydi.
Mahsulot qismlami ajratuvchi qatorsiz, bosimli havo bilan tortib 
to ‘qish usulida ishlaydigan bir ignadonli «Duonit» rusumli to ‘quv 
avtomati mavjud. Bunday avtomat ignadonining aylana o'lcham i 
ishlab chiqariladigan mahsulot turiga ko‘ra 200-350 mm o ‘lchamlarga 
ega. Avtomatda mahsulot qismlari kupon shaklida oddiy va naqshli 
(pike va jakkard) o‘rilishlarda ishlab chiqariladi. Avtomatda bolalar 
va o'smirlarning ustki trikotaj mahsulotlari hamda katta yoshdagi 
erkaklar va ayollar uchun shim va sport shalvarlarining qismlari, ajra­
tuvchi qatorlarsiz yakka tartibda, yarim tayyor kupon shaklida to'qiladi. 
Avtomat elektron boshqaruv va nazorat etish qurilmalari bilan jihoz- 
langanligi avtomatni elektron boshqarish hamda ignalami yakka tartib­
da tanlash imkonini oshiradi, bu esa xomashyodan samarali foydala- 
nishni taminlaydi. Shu bilan birgalikda yuqori ish unumdorligida 
mahsulot ishlab chiqaruvchi avtomatlar guruhiga mansubdir.
82

---