Sh. R. Ikramov, R. N. Abdullaev maxsus texnologiya (Donali trikotaj qismi) “ t afakku r b o ‘sto n i”

2
halqa bilan birlashtiruvchi 
(protyajka) 
3
ipning katta o'lchamiga ega bo'lib shakllanganligi (arqoq
168

---

_ А _
N N
\
4.
2 
3
-
4 
~\
4.37.5-rasm. 
Ikkala ignadon zulflari va unda harakatlanadigan ignalaming
tuzilishi.
ip kabi) matoning eniga va bo‘yiga cho‘zilishini bir necha foizga 
qisqartiradi. Shu bilan birgalikda 
1
orqa va 
2
old ignadonlar ignalarida 
shakllangan halqalar oraliqlarini 
3
birlashtiruvchi iplar (protyajka) 
bilan toidirilganligi matoning cho‘ziluvchanligini keskin kamaytiradi. 
Shu bilan birga mato cho‘zilganda uning qahnligi «Т» halqa qatorlari 
oraliqlariga zich joylashgan 
3
birlashtiruvchi iplar (protyajkalar) 
hisobiga keskin qisqarmaydi.
Mato qalinhgining tashqi kuch ta ’sirida keskin o‘zgarmasligi (qis- 
qarmasligi) uning shakl va issiqlik saqlash xususiyatlarining muqobil- 
ligini ta ’minlaydi. Yuqoridagi ijobiy xususiyatlarga ega bo'lgan (bir 
nechta ipdan o‘rilgan) murakkab o'rilishdagi interlok trikotaj matosidan 
mahsulot qismlari andoza gardishi bo'ylab to'qilib, ulami maishiy, 
texnik va sport trikotaj mahsulotlarining bir qator turlarini turli tarkibiy 
tuzilishlar asosida xomashyodan samarali foydalanib ishlab chiqa­
riladi.
169

---

4.9. Yassi ignadonli fang avtomatlarida qalpoq mahsulotlarini
yarim muntazam va muntazam usullarda ishlab chiqarish
Ko‘p tizimli ikki ignadonli yassi fang yarim avtomatlarda yarim 
muntazam (yarim tayyor) va muntazam (tayyor) usullarda murakkab 
shaklga ega bo'lgan trikotaj mahsulotlarini ikki bosqichli tartibda 
ishlab chiqariladi. Trikotaj mahsulotlarini yarim tayyor shaklda ishlab 
chiqarish uchun qo‘llaniladigan to ‘quv mashinalari zamonaviy bosh- 
qaruv tizimiga ega. Shu bilan birga, to'qilayotgan mahsulot qismlari 
ignadon oraliq qismi bo‘ylab tortish hamda halqalami bir ignadan 
ikkinchi ignaga ko'chirish maqsadida maxsus ilgakli dekkerlar bilan 
jihozlangan. Dekkerlar ikkala ignadon sirt qismida joylashgan bo'lib, 
ular yakka tartibda yoki guruhli tartibda, dastur asosida harakat­
lanadi. Mashina avtomatik tarzda ignalarni qo'shish va ishlayotgan 
ignalarni kamaytirish qurilmalari bilan ham jihozlangan. Bunday 
qo‘shimcha ishchi a’zolar bilan jihozlangan yassi fang avtomatlarida 
ayollar, erkaklar va bolalar ustki trikotaj mahsulotlari, qalpoq va 
sharf mahsulotlari, yarim tayyor shaklda ikki bosqichda bir jarayonda 
ishlab chiqariladi.
Qalpoq mahsulotlari qanday maqsadda qo‘Uanilishiga ko'ra turli 
tarkibiy tuzilishdagi iplardan, turli model va shakllarda to'qib, ishlab 
chiqariladi.
Qalpoqlar mavsumiy bo'lib, turli o'lchamlarda erkaklar, ayollar 
va yosh bolalar uchun ishlab chiqariladi. Shu bilan birgalikda sanoatda 
maxsus iplardan sport, texnik va maxsus qalpoq mahsulotlarining 
keng assortiment turlari ishlab chiqariladi. Qalpoq ishlab chiqarishning
3 ta usluli mavjud:
1. Qalpoqni matodan bichib tikib ishlab chiqarish.
2. Qalpoqni ikki bosqichda yarim muntazam usulda ishlab chiqarish.
3. Qalpoqni muntazam (tayyor) usulda ishlab chiqarish.
Qalpoqni bichib tikib ishlab chiqarish usuli sermashaqqat va ser-
unum usullardan biri dir. Bu usulda qalpoq mahsulotlari sidirg'a sirtli, 
naqshli va aralash o'rilishdagi metrli trikotaj matolardan ishlab chiqa-
170

---

riladi. Bu usulda mahsulot ishlab chiqarishda xomashyo sarfidagi 
chiqindi miqdori l-5% ni tashkil etadi. Qalpoqni bichib-tikib ishlab 
chiqarishning o'ziga xos ijobiy va salbiy tomonlari mavjud.