Sh. N. Fayzimatov

 
4-bob. Avtomatik liniyalarning ishonchliligi. 
4.1 Ishonchlilik to’g’risida umumiy tushunchalar 
Avtomat va avtomatik liniyalarning ishlash qobiliyati vaqt o’tishi bilan 
o’zgarib boradi. Buning asosiy sabablari quyidagidan iborat:
-
bir tomondan konstruktiv va texnologik, ishlovchi personalni kvalifikasiyasini 
oshirish, tutashuvchi detallarni kerakli o’lchamga keltirish; 
-
boshqa tomondan esa eyilish, charchash natijasida mustahkamlikni yo’qotish, 
korroziya va boshqalar. Bu holatlarni oldini olib stabillovchi usullardan biri 
reja asosida o’z vaqtida ta’mirlash va ularga hizmat qilishdan iborat. 
Shuning uchun, liniyalarni ishlatish davridagi ishonchlilik ko’rsatkichi 
o’zgaruvchan bo’ladi. 
Loyihalanayotgan avtomat va avtomatik liniyalarni ishonchlilik holatini 
aniqlashda ularni stabil ishlash vaqti olinadi va olingan natijalar loyihalanayotgan 
mashinalarni ishonchliligini oldindan bashorat qilish imkonini beradi.
Lekin jihozlarni unumdorliligini va ishonchliligini oldindan bilish ularni 
ekspluatasiya qilishning birinchi davri uchun yetarli emas. Avtomat va avtomatik 
liniyalar o’zini butun ekspluatasiya davrida ishlab chiqarishda talab etilgan 
samaradorlikni, ishonchlilikni, mahsulotni sifatini ta’ninlashi zarur. 
Shuning zarur avtomat va avtomatik liniyalarning har qanday bochqichida, 
ularning ish faoliyatini barcha holatida ishlab chiqarishning majburiyatini va talab 
etilgan sifatini bajarilishi talab etiladi. Demak, ishonchlilik nazariyasining asosiy 
vazifalaridan 
biri-vaqt 
birligida 
ishonchlilikni 
o’zgarish ko’rsatkichi 
tendensiyasini bashorat va taxlil qilishdan iborat. 

---

126 
Tizim va elementlarni uzoq vaqt o’ziga biriktirilgan vazifalarni bajarishi 
hodisasi, ularni eskirishi hamda eyilish jarayoni muqarrarligi asosiy faktorlardan 
hisoblanadi. Bu erda eyilish natijasida va detalni o’lchami, geometrik formasi, 
o’zgarishi va ularni birikmalari, mexaniq, fizik-ximyaviy o’zgarishi va boshqa 
holatlari tushuniladi. 
Umuman olganda mashinalarni uzoq ishlash muddatini uch asosiy qismga 
bo’lish mumkin: 
1. O’zlashtirish va ishga tushirish davri. Bu davrda mashinalarni ishonchililigi, 
ularni konstruksiyasi va texnologiyasi kerakli darajada o’zlashtirilmaganligi, 
konstruktiv 
elementlardagi 
ayrim 
nosozliklar, 
hizmat 
ko’rsatuvchilarni 
klasifikasiyasini ortib borishi, texnologik me’yorlarni kerakli holatga keltirilishi, 
konstruktiv defektlarni yo’qotilishi, tizimni sozlash natijasida mashinalarni 
ishonchliligi ortib boradi. 
2. Me’yoriy ishlash davri. Mashinalarni konstruktiv ko’rsatkichlari ularni sifatli 
tayyorlanishi va yig’ilishi, ishlatilish darajasi va takomillashtirilishiga qarab 
ishlash davri me’yorlashadi. Ushbu davrda eyilish jarayonlarni, mashinalarni 
bikrligi, geometrik aniqligi, mexanizmlarni vibrasiyaga chidamliligi ko’zga 
tashlanadi. 
3. Eskirish davri