Sh. Murodov, R. Ismatullayev

2-usul. A B ( A ' H5) to ‘g‘ri chiziqning berilgan topografik sirt bilan kesishish miqtasini yasash 3.17-rasmda profil qurish usulidan foydalanib ko'rsatilgan. Buning uchun:

1. 
   A'u В 145to ‘g‘ri chiziq orqali P vertikal tekislik o‘tkazamiz.
   
2. 
   P tekislikning topografik sirt gorizontal chiziqlari bilan kesishish 11' 12' 13' 14' 15', ... nuqtalari yasab olinadi.
   

116

3. 
   Vertikal tekislikda oraliqlari chiziqli masshtab birligi bo‘yicha o ‘zaro teng bo‘lgan 11, 12, 13, 14, 15, ... gorizontal chiziqlar
   

o‘tkazib, ularda П , 12, 13, 14,15 ... nuqtalarni yasaymiz.

3. 
   Yasalgan nuqtalar tartib bilan tutashtirilsa, topografik sirtning A'u F us — yo'nalishdagi n profili hosil bo‘ladi. 0 ‘z
   

navbatida, A'n F l45 to‘g‘ri chiziqning haqiqiy uzunligi A В
yasaladi.

3. 
   A В va topografik sirtning n profili kesishtirilib, izlanayotgan M nuqta hosil qilinadi. So'ngra bu nuqtaning
   

A'nF HS kesmadagi M U3 proyeksiyasi yasaladi.

3.6-§. TOPOGRAFIK SIRT BILAN NISHAB TEKISLIKLARINING KESISHISHI

M a’lum bir topografik sirtda turli xildagi qurilish yoki gidrotexnik inshootlar quriladi. Bu inshootlarning nishab tekisligi yoki sirtlari topografik sirt bilan kesishib, tuproq to‘kiladigan yoki kovlanadigan joyning chegara chiziqlarini aniqlaydi.
Suv to ‘g‘onlarini qurishda, kanal va boshqa suv inshoot- larining yon bag'irlarini mustahkam lashda dam balardan foydalaniladi. Dambalar topografik sirtning ma’lum uchastkasida quriladi. Shularga oid bir necha misollar keltiramiz.
1-misol. Dambaning quyidagi parametrlariga asosan uning chizmasini yasaymiz. Topografik sirtning gorizontal chiziqlari va ularning son belgilari, damba o‘qining bu relyefga nisbatan helati, dam baning eni b (m asalan, b = 3,0 m), dam ba ustki maydonchasining balandligi 27,0 m, dambaning quyi va yuqori tomonlarining nishablik koeffitsiyentlari mq = 1,5 va myu = 1 hamda chizmaning chiziqli masshtabi yoki sonli masshtabi berilgan bo‘ladi (3.18- a rasm). Dambaning chizmasi yuqoridagi parametrlar asosida quyidagicha bajariladi.
Damba o ‘qining ixtiyoriy A' nuqtasidan uning o ‘qiga perpendikular a' to ‘g‘ri chiziq chiqarib, bu chiziqqa A' nuqtadan