Sh. M. Isaboyev materiallar qarshiligi fanidan “

 
 
1.Burаlish. Аsоsiy tushunchа. Burоvchi mоmеnt.
Buralish deformatsiyasi fazoviy konstruksiyalar, vintli prujinalar va boshqa 
konstruksiya elementlarida hosil bo„ladi, lekin buralishga ishlovchi ko„p tarqalgan 
elementlar – vallar hisoblanadi. Brus buralishga ishlaganida ko`ndalang kesimida 
faqat birgina ichki kuch faktori- burovchi moment(Mb) hosil bo`ladi. Buralishga 
ishlaydigan brusga–val deb ataladi. Sof buralishga ishlovchi konstruksiya elementiga 
avtomobilning kardan vali(1-rasm), shamol generatoridagi aylanma harakatni 
uzatuvchi val(2-rasm)larni misol qilish mumkin.
1-rasm 
2-rasm 

---

6 
Tasmali, friksion va tishli uzatmali vallarda burovchi momentdan tashqari 
eguvchi moment ham paydo bo„ladi(3-rasm). Bunday vallarning hisobi murakkab 
qarshilik bo„limida o„rganiladi.
3-rasm 
4-rasm 

---

7 
Har bir shkivga ta‟sir qilgan burovchi moment shu shkivga bog‟langan stanok 
quvvati va aylanish tezligi orqali ifodalaniladi(6-rasm a,b).
6-rasm a 
6-rasm b 
SHu sababdan valni hisoblaganda unga shkivlardan o‟tadigan burovchi
momentlar bevosita berilmaydi, balki shu shkivlar ulangan dvigatel va stanoklarnig 
pasportida quvvatlari yozilgan bo‟ladi(7-rasm). 

---

8 
Ana shu quvvat va valning aylanish tezligi orqali valga o‟tadigan burovchi
momentlarni aniqlashga to‟g‟ri keladi.
7-rasm 
Quvvat va valning aylanish tezligi orqali valga o‟tadigan burovchi momentlarni 
aniqlashda ot kuchida ham hisob yuritiladi(8-rasm a,b). 1 ot kuchi 75 kg yukni 1 
sekundda 1 metrga torta oladigan kuchga aytiladi. Birligi 1 o.k=75 kgm/s 
8-rasm a 
8-rasm b 

---

9 
Quvvat ot kuchi orqali quyidagicha ifodalanishi bizga mexanikadan ma`lum.(9-rasm) 
)
(
;
60
2
;
60
75
2
75
s
m
R
t
S
v
yerda
bu
n
R
P
Pv
N











9-rasm 
Bunda v - val sirtidagi nuqta tezligi, n-valning bir minutdagi aylanishlar soni, P-
val qo`yilgan aylana kuch, u T-t ga teng, shu tufayli M

PR teng bo‟ladi, bunda R-
shkiv radiusi bo`lib R

d1/2 ga teng. 
SHunday qilib,
;
7162
n
N
M
b

(Nm) bo`ladi. 
Bir ot kuchi 0,736 kvt ekanligini e`tiborga olsak, 
)
(
;
736
,
0
7162
Nm
n
N
M
b

yoki 
)
(
9736
736
,
0
7162
Nm
n
K
n
N
M
b


bo‟ladi. 
bunda K-quvvatning kilovat qiymati 
SI o`lchov birliklar sistemasida quvvat: 
;
10
1
s
m
N
s
m
kg



bo‟lgani uchun
)
(
;
7162
Nm
n
N
М
b


---

10