Sh. E. Umidov, Z. A. Djabborov nazorat va standartlashtirishning huquqiy asoslari

?
NA
ZORAT SAVOLLARI
1.­ Sifat­sertifikati­nima?
2.­Muvofiqlik­nima?
3. Sinash deb nimaga aytiladi?
4. Qiyoslash deb nimaga aytiladi?
5. Akkreditlash nima?
6.­Sertifikatlashtirish­organi­deganda­nimani­tushunasiz?

---

83
V bob. SERTIFIKATLASHTIRISHNING 
TASHKILIY ASOSLARI
5.1. Sifat tizimini sirtdan baholash
Sifat  tizimini  sirtdan  baholash  –  ekspert  talabgor  korxonada 
sertifikatlashtirishning­ potensial­ imkoniyatining­ mavjudligini­
yuzaga  chiqarishi  va  keyingi  ishlarini  olib  borish  maqsadga 
muvofiqligini­ tasdiqlashi­ mumkin­ bo‘ladigan­ dastlabki­ baho­
lashdir.­ Bu­ talabgor­ sifat­ tizimini­ sertifikatlashtirish­ bo‘yicha­
idoraga quyidagilarni taqdim etadi:
–  Talabnoma;
–  Sifat tizimi bo‘yicha hujjat;
–  Sifat bo‘yicha qo‘llanma;
–  Savollar anketasi javoblari bilan.
Agar  bu  materiallar  tahlili  ijobiy  natijalarga  ega  bo‘lsa, 
sertifikatlashtirish­ bo‘yicha­ idora,­ talabgor­ bilan­ yakuniy­
tekshiruvini  o‘tkazish  uchun  shartnoma  tuzadi:  shunga  asosan 
sifatni  boshqarish  bo‘yicha  korxona  faoliyati  turi  va  holati; 
ishlab  chiqarish  tizimi  holati;  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulot 
sifati  bo‘yicha  tekshiruv  o‘tkaziladi.  Sifat  boshqaruvi  bo‘yicha 
faoliyat,  korxonada  mavjud  bo‘lgan  talab  qilingan  xalqaro  ISO 
9000 seriyali standartlar talablariga yoki o‘xshash Rossiya davlat 
standartiga mosligi tekshiriladi.
Tekshiruv  natijasiga  ko‘ra  quyidagi  yakunlar  chiqarish 
mumkin:
–  tizim qo‘yilgan talablarga to‘liqligicha javob beradi;
–  tizim  umumiy  holda  talablarga  mos  keladi,  ammo  stan-
dartdan og‘ib chetlashishlar mavjud;

---

84
–  tizim qo‘yilgan talablarga mos kelmaydi.
Birinchi­ holda­ sertifikatlashtirish­ bo‘yicha­ idora­ korxonaga­
davlat  registrida  ro‘yxatga  olingan,  so‘ng  sifat  tizimiga 
sertifikat­ topshiriladi.­ Ikkinchi­ holda­ korxonaga­ aniqlangan­
chetlashishlarni yo‘qotish uchun vaqt beriladi, undan keyin uning 
talabnomasi­ asosida­ sertifikatlashtirish­ davom­ ettiriladi,­ ammo­
soddalashtirilgan sxema bo‘yicha. Ijobiy natijalarda korxona sifat 
tizimiga­ sertifikat­ oladi.­ Agar­ tekshiruv­ natijasi­ salbiy­ bo‘lsa,­
korxona­ butun­ dastur­ bo‘yicha­ qaytadan­ sertifikatlashtirishni­
o‘tkazishga imkoniyati bor.
Sertifikatlashtirilgan­ sifat­ tizimi­ ustidan­ inspeksion­ nazorat­
ikki  shaklda  olib  boriladi:  reja  bo‘yicha  (yiliga  bir  martadan) 
va  rejadan  tashqari.  Rejadan  tashqari  nazoratga  asoslar: 
ma’lumotlarni­ sertifikatlashtirish­ idorasiga­ korxona­ mahsuloti­
ning  sifatiga  e’tirozli  ma’lumotlar  kelib  tushishi;  texnologik 
jarayoni  yoki  mahsuloti  konstruksiyasiga  katta  o‘zgarishlar 
kiritish;  korxonaning  tashkiliy  strukturasining  o‘zgarishi. 
Rossiya­ kor­xonalarida­ sifat­ tizimlarini­ sertifikatlashtirish­ sekin­
asta­ rivojlan­moqda,­ mahalliy­ sertifikatlarni­ tan­ olish­ muammosi­
ham  ahamiyatli  bo‘lib  bormoqda.  Shu  bilan  birga,  Rossiya 
sertifikatlarni­ chet­ eldan­ olishi­ uchun­ tuzilgan­ GOST­ R.­ tizimi­
strukturasi  sifat  tizimi  registridan  tashqari,  boshqa  imkoniyatlar 
ham­qo‘llanmoqda.­Ulardan­biri­qo‘shma­sertifikatlashtirishdir.
Shu  maqsadda  VNIIS  Londonda  shtab-kvartirasiga  ega 
bo‘lgan­ sertifikatlashtirish­ idorasi­ sifatidan­ dunyoning­ 30­ mam­
lakatlarida  akkreditlangan  va  u  yerda  o‘z  bo‘limlariga  ega 
bo‘lgan­ Det­ Norske­ Veritas­ (DNV)­ firmasi­ bilan­ qo‘shma­
sertifikatlashtirish­ haqida­ shartnoma­ tuzdi.­ Sertifikatlashtirish­
bo‘yicha  Rossiya  idorasi  VNIIS,  Italiyada  akkreditlangan  DNV 
idorasi  bilan  hamkorlikda  ishlamoqda.  Bu  shartnoma  maqsadi 
Rossiya­ firmalarini­ va­ ularning­ mahsulotlarining­ chet­ elda­

---

85
raqobatbardoshligini­ oshirish­ uchun­ erkin­ qo‘shma­ sertifikat­
lashtirishni amalga oshirishdir.
Shartnoma­ doirasiga­ sertifikatlashtirish­ qo‘shma­ VNIIS/
DNV  sxemasi  bo‘yicha  va  shuningdek,  bu  tashkilotlardan  biri 
tomonidan  o‘z  sxemasi  bo‘yicha  o‘tkazilishi  mumkin.  Shunday 
qilib,  1996-yilda  Belgorodda  joylashgan  «Belenergomash»  AJ 
korxonasida­ qo‘shma­ sertifikatlashtirish­ o‘tkazildi:­ issiqlik­ va­
atom  elektrostansiyalari  uchun  truboprovodlar  ishlab  chiqarish 
sifatini­ ta’minlash­ tizimi­ sertifikatlashtirildi.­ Sertifikatlashtirish­
yakuni­ bo‘yicha­ korxona­ bir­ vaqtning­ o‘zida­ ikki­ muvofiqlik­
sertifikatini­oldi­–­GOST­R.­va­DNV­tizimida.
Bundan  tashqari,  ba’zi  Rossiya  korxonalari  boshqa  imko-
niyatlardan  ham  foydalanishadi:  bevosita  talabnomalar  bilan 
butun  dunyoda  tan  olingan  Tyuf-Sert,  Lloyd  Registri  kabi 
sertifikatlashtirish­bo‘yicha­firmalarga­murojaat­etadilar.
1995­yil­ «RWTUV»­ «Intersertifika»­ Rossiya–Germaniya­
qo‘shma  korxonasi  tomonidan  ko‘rsatilgan  xizmatlardan  foyda-
langan  korxonalar  uchun  yaxshi  natijalar  olib  keldi.  Sifat 
tizimlarini­ sertifikatlashtirish­ bu­ korxonalar­ uchun­ firmasining­
bo‘limlari  jahonning  40  dan  ortiq  davlatlarida  faoliyat 
ko‘rsatayotganligi  sababli,  butun  dunyoda  tan  olingan  TUV-
CERT­ (Tyuf­Sert)­ sertifikatini­ olish­ huquqini­ beradi.­ Bunday­
korxonalar  qatoriga  Kaluga  Turbin  zavodi,  Irkutsk  kabel, 
Elektrostal mashina zavodi va boshqalar kiradi. Hammasi bo‘lib 
Rossiya va Ukrainaga 1995-yilda TUV-CERT tomonidan 25 dan 
ortiq­sertifikat­berildi.
Bu  qo‘shma  korxonaning  maqsadi  faoliyat  ko‘rsatuvchi 
tizimni­ baholash­ va­ sertifikatlashtirishgina­ emas,­ balki­ Ros­
siya  korxonalarida  sifatni  ta’minlash  tizimlarini  o‘rnatishga 
ko‘mak lashish  hamdir.  Buning  uchun  qo‘shma  korxona  tomo-
nidan  tuzilgan  15  o‘quv-konsultativ  markazlari  faoliyat  ko‘r-
satmoqda.

---

86