Sh. Djumanov, S. Sayfiddinov

72-rasm. Yog‘och ishlash

 

tokarlik dastgohida

zagotovkani o‘rnatish usullari: 

a - 

vilka va markaz orasiga; b 

- 

ryumka-patronga; 

 

d - 

planshaybaga.

Yog‘och ishlash tokarlik dastgohlarida yo‘nish, qirqish ishlari 

maxsus tokarlik iskanalari yordamida bajariladi. Yo‘nuvchi 

(reyer) va qirquvchi (mayzel) iskanalar bo‘ladi. Yog‘ochni 

xomaki yo‘nish, botiq sirtlar hosil qilish, ichki sirtlarni yo‘nib 

kengaytirish yo‘nuvchi iskana yordamida bajariladi. Bu iskana 

nov shaklida bo‘lib, tig‘i yoysimon ko‘rinishdadir. (73-rasm).

Xomaki  yo‘nilgan  sirtlarni  pardozlash,  qavariq  sirtlar 

hosil qilish, tayyor detallami qirqib tushirish ishlari qirquvchi 

iskyanada bajariladi.

Yog‘och ishlanadigan tokarlik dastgohida ishlash vaqtida qu- 

yidagi xavfsizlik texnikaci qoidalariga rioya qilish talab etiladi:

1.  Shpindelning hamma vaqt to‘g‘ri (ishlayotgan odamga 

qarab) aylanishiga e‘tibor berish kerak. Shpindelning to‘g‘ri 

aylanishini  ta‘minlash  uchun  elektr  dvigatel  ulagich  bilan 

ulanadigan qilib sozlanadi (har qanday yog‘och ishlash dast- 

gohida elektr dvigatelni yurgizish va to‘xtatish ulab-uzgich yor- 

damida bajariladi).

---

86

2.  Ishlanadigan yog‘ochlarni markaz va vilka orasiga, 

patronlarga, planshaybaga mahkam o‘rnatish lozim. Shunday 

qilinsa, shpindel katta tezlik bilan aylanayotganda, yo‘nish 

ishlari bajarilayotganda yog‘och tutqichlardan chiqib ketmaydi, 

ishchining xavfsizligi ta‘minlanadi. Buning uchun yog‘och 

o‘rnatilgandan so‘ng yo‘nishni birdaniga boshlamasdan, oldin 

qo‘l bilan yog‘ochni aylantirib, uning puxta o‘rnatilganligiga va 

tirgakka tegib ketmasligiga ishonch hosil qilinadi.

3.  Shpindel  aylanib  turganda  vilka  va  markaz  orasiga 

yog‘och o‘rnatmaslik kerak.

4.  Ish vaqtida tirgakni doim markazga moslab, yog‘ochga 

yaqin o‘rnatib borish zarur. Buning uchun yo‘nish davomida 

vaqt-vaqti bilan tirgak yog‘ochga yaqinlashtirib surib boriladi. 

Tirgak yog‘ochdan uzoqlashganda keskich (iskana) ga ta‘sir 

etuvchi kuch ortib ketib, uni tutib turish qiyinlashadi, iskana 

tushib ketib yog‘ochning sifatini buzadi. Tirgaksiz yo‘nish va 

qirqishga ruxsat etilmaydi. Tayyor buyumlarni jilvirlab par- 

dozlashda jilvir qog‘oz tutilsa, qo‘l tirgakka qadalib qolmasligi 

uchun tirgak olib qo‘yiladi.

5.  Ish vaqtida ketingi babka va tirgakni stanina yo‘naltiruv- 

chilariga mahkam qotirib o‘rnatish kerak. Aks holda, yog‘och 

markazdan chiqib ketishi, tirgakka qadalib qolishi, ish sifati 

buzishi va ishlayotgan odamni shikastlashi mumkin.

6.  Dastgohni to‘xtatmasdan turib ishlangan sirtning silliqli- 

gini qo‘l bilan tekshirmaslik kerak.

7. 

Ish vaqtida himoya ko‘zoynagini taqib olish zarur.

---

87