Sh. Abdullayeva I f. d., prof

etishdagi hamda valutani tartibga solishdagi roli 
[35]
. «O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida» gi 
qonunning 32-moddasida pul tizimi to‘g‘risida quyidagicha yozilgan: 
«O‘zbekiston Respublikasining pul tizimi rasmiy pul birligini, pul 

---

47
muomalasini tashkil etilishini va uni tartibga solishni o‘z ichiga oladi. 
O‘zbekiston Respublikasining rasmiy pul birligi so‘mdir. Bir so‘m yuz 
tiyindan iborat. So‘m O‘zbekiston Respublikasida yagona, cheklanma-
gan va qonuniy to‘lov vositasi hisoblanadi». 
Pul tizimini tavsiflovchi eng muhim tarkibiy qismlar quyidagilardan 
iborat: 
Muomaladagi pul turlariga qarab vaqt o‘tishi bilan pul muoma-
lasining ikki tizimi ajralib chiqadi: 
Metall tangalarning muomalada bo‘lish tizimi
. Bunda pulning 
barcha vazifalarini bajaradigan to‘laqonli oltin va kumush tangalar muo-
malada bo‘ladi, qog‘oz pullar esa pullarga birinchi talab bilanoq metall 
(tanga va quyma tarzdagi) ga aylantirilishi mumkin. 
Oltinga almashtirilishi mumkin bo‘lmagan kredit va qog‘oz 
pullar muomalasi tizimi
. Bunda oltinning o‘zi muomaladan chiqarib 
yuborilgan bo‘ladi. 
[36]
. Pul tizimi haqida gapirilar ekan, Tomas Grexem (XVI asrda 
yashagan angliyalik bankir) qonuni haqida eslatmasdan hech iloj yo‘q. 
Bu qonunga ko‘ra sanoat endigina paydo bo‘lgan davrlardayoq pul 
«yomon»
va 
«yaxshi»
pullarga bo‘lingan. 
Ushbu qonunga muvofiq «yomon» pullar «yaxshi» pullarni chetga 
surib chiqaradi. Buning mohiyati shundaki, «yomon» pullar va rasmiy 
belgilangan kursga nisbatan bozor qiymati oshib boradigan pullar muo-
maladan chiqib ketadi. Ular shunchaki xususiy uylarda, bank seyflarida 
Umuman, pul tizimi deganda turli mamlakatlarda tarixan vujudga kelgan va 
odatda qonun hujjatlari bilan mustahkamlab qo‘yilgan pul muomalasining 
tashkiliy shakli tushuniladi.