Sh. Abdullayeva I f. d., prof

ijobiy nazoratga
va iqtisodiyotning bir qator ustuvor sohalari 
(masalan, qishloq xo‘jaligi uchun) qarzlarning quyi miqdorlarini bel-
gilashni o‘z ichiga oladigan 
salbiy nazoratga
bo‘linadi.
Tanlab amalga oshiriladigan 
ijobiy nazorat
bankning ehtiyotkorligi 
(iqtisodiyotning muayyan sohasiga bank qarzlarini berishni, ularning 
tabaqalanishi va shu tariqa kredit riskining qisqarishini rag‘batlantirish 
uchun cheklash) nuqtayi nazaridan yoki makroiqtisodiy barqarorlikni 
ta’minlash maqsadida amalga oshiriladi. 
Tanlab amalga oshiriladigan
 salbiy nazorat 
makroiqtisodiy barqa-
rorlikni ta’minlash uchun emas, balki u mikroiqtisodiy maqsadni, ya’ni 
mamlakatning iqtisodiy taraqqiyoti uchun hayotiy muhim va ayni paytda 
tanazzulni boshidan kechirayotgan sektorlarni qo‘llab-quvvatlashga qa-
ratilgan. Hozirgi kunda O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligiga nisbatan ana 
shunday usul qo‘llanilmoqda. 
Ikkinchidan
, bank tomonidan beriladigan kreditlarning umumiy 
summasiga nisbatan joriy etiladigan kreditning eng yuqori miqdori. Bu 
miqdor, odatda, ayrim banklar uchun bir xil bo‘lmaydi va ko‘pincha har 
bir bankning uzilmagan kreditlar summasiga bog‘liq. Limitlarni bel-
gilash chog‘ida
 
mezon sifatida bank sarmoyasining miqdoridan ham 
foydalanish mumkin. 
Uchinchidan
, kredit ekspansiyasining inflatsiya oqibatlari (uni moli-
yalash usuli) ga bog‘liq ekanligini hisobga oladigan kreditning yuqori 
miqdorlari. Banklar o‘z kreditlarini uzoq muddatli qimmatli qog‘ozlar chi-
qarish yoki uzoq muddatli jamg‘arma omonatlarini jalb qilish hisobiga 
moliyalashlari mumkin. Bu hol kreditlarni joriy omonatlar hisobidan mo-
liyalashga qaraganda inflatsiyada kamroq aks etadi. 
2.4. Markaziy bankning pul tizimi va pul muomalasini tashkil