Sh. Abdullayeva I f. d., prof

«qimmat pullar»
siyosati yoki pul-kredit siyosatining 
restriksion
turi 
deb ataladi. 
Pulga talabning kamayishi 
yoki pul massasini 
chegaralash 
«qimmat pullar»
yoki
restriksion siyosat yuritilishiga olib 
keladi 
Bunday siyosat tijorat banklari amalga oshiradigan kredit 
operatsiyalari shartlarini qiyinlashtirishga va hajmlarini cheklashga 
qaratilgan. Uni amalga oshirish: 
– soliqlarning oshirilishini; 
– davlat xarajatlarining qisqartirilishini; 
– inflatsiyani jilovlashga; 
– bir qancha hollarda esa to‘lov balansini sog‘lomlashtirishga qaratilgan 
boshqa tadbirlarni o‘z ichiga oladi. 
Restriksion siyosat inflatsiyaga qarshi kurash maqsadlarida foydala-
nishga qaratilgan bo‘lishi va amaliy faollikning davriy o‘zgarishlarini 
baravarlashtirishga qaratilishi mumkin. 
[51]
. Restriksion va ekspansion turdagi pul-kredit siyosati yalpi yoki 
selektiv tusda bo‘lishi mumkin. 
Yalpi pul-kredit siyosatida
Markaziy bankning tadbirlari bank 
tizimining barcha muassasalarini qamrab oladi. 
Selektiv pul-kredit 

---

73
siyosatida 
esa muayyan kredit muassasalarini yoki ularning guruhlarini, 
yo bo‘lmasa bank faoliyatining muayyan turlarini qamrab oladi. 
Selektiv pul-kredit siyosati Markaziy bankka ma’lum yo‘nalishda 
tanlab ta’sir ko‘rsatish imkonini beradi. Bu siyosat amalga oshirilganida 
quyidagi vositalar to‘plamidan yoki ularning xilma-xil uyg‘unlashuvi-
dan foydalaniladi: 
– hisob va qayta hisob operatsiyalari limitlarini (masalan, tarmoqlar, 
mintaqalar va h.k. bo‘yicha) joriy qilish; 
– bank operatsiyalarining (ular guruhlarining) ayrim turlarini limitlash; 
– turli moliya-kredit operatsiyalarini amalga oshirganda marjaning eng 
yuqori darajasini belgilash; 
– qarz oluvchilarning har xil toifalariga ayrim turdagi qarzlarni berish 
shartlarini chegaralab qo‘yish; 
– kreditning eng ko‘p miqdorini belgilash va h.k. 
O‘zbekistonda 1994-1996-yillarda umumiy turdagi vositalardan 
ham (masalan, tijorat banklari majburiyatlari bo‘yicha 30 foiz zaxira 
talablari), shuningdek, selektiv turdagi vositalardan ham (masalan, 
kreditlar bo‘yicha qayta moliyalash vositasining eng yuqori 50 foizlik 
marjasini belgilash) foydalanildi. 
Markaziy bank o‘tkaziladigan pul-kredit siyosati tartibga solishni 
amalga oshirishning turini, shunga muvofiq esa tijorat banklari fao-
liyatini tartibga solish vositalari turkumini tanlab olar ekan, har bir alo-
hida xo‘jalik konyunkturasining holatini hisobga oladi. Ana shunday 
tanlab olish asosida ishlab chiqilgan pul-kredit siyosatining asosiy yo‘-
nalishlari albatta qonun chiqaruvchi organ tomonidan tasdiqlanadi.