Sh. Abdullayeva I f. d., prof

«muzlatilgan omonatlar»
ni indeksatsiya 
qilish yo‘li bilan aholi ishonchini tiklashdan hamda shu tariqa iqtisodi-
yotdagi investitsiya faolligini jonlantirish uchun mablag‘larni jalb 
etishdan boshlanadi. O‘zbekistonda bu jarayon Vazirlar Mahkamasining 
«Aholi omonatlaridagi va davlat sug‘urtasi bo‘yicha mablag‘larni indek-
satsiya qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida» 1996-yil 12-fevralda chiqar-
gan qarori bilan boshlandi. Bu qarorda 1992-1995-yillardagi narxlar 
indeksi o‘sishini hisobga olib, aholi pul mablag‘larini indeksatsiya qilish 
hajmlari belgilangan. 
[46]
. Pul massasi tarkibida M
1
va M
2
kabi jamlama tarkibiy qismlar 
yoki 
pul agregatlari
ajratiladi. 
 
Kvazi-pullar
– bu tijorat banklaridagi muddatli va jamg‘arma omonatlarda 
turgan naqdsiz shakldagi pul mablag‘laridir. 

---

62
Pul agregatlariga naqd pullar, ma’lum muddatga va muddatsiz 
bankka qo‘yilgan pullar, sertifikatlar va boshqalar kiradi (13-chizma). 
AQShda pul massasi quyidagi tarkibiy unsurlarni o‘z ichiga oladi: 
M
1
= naqd pul + chek omonatlari
M
2
= M
1
+ cheksiz jamg‘arma hisob + mayda muddatli omonatlar 
varaqlardagi omonatlar. 
M
3
= M
2
+ yirik miqdordagi muddatli omonatlar.
Buni quyidagi chizma yordamida izohlash mumkin (14 -chizma). 
Bizning mamlakatimizda pul massasining quyidagi tarkibi qabul 
qilingan (13-chizma). 
 
13-chizma.
Pul agregatlari nisbati. 
 
Pul agregati
deganda jamg‘arila borib, xarid qobiliyatini saqlovchi barcha 
pul vositalari, ya’ni likvidlik darajasiga qarab pul massasining barcha birlashgan 
komponentlari tushuniladi. 
Naqd pullar 
42 
Muddatsiz 
omonatlar
200 
Muddatli 
omonatlar 
100 
Uzoq muddatli 
omonatlar 
160