Sh. Abdullayeva I f. d., prof

Mijozning qarz olish qobiliyati 
uning kredit olish bo‘yicha 
buyurtmaga va kredit shartnomasiga imzo qo‘yish huquqiga yoki 
vakolatiga ega ekanligi, o‘zaro kelishuv va bitimlarni tuzish yoshiga yet-
ganligida namoyon bo‘ladi. 

---

345
Mijoz kapitalini 
baholashda quyidagi ikkita mezonga e’tibor 
beriladi: 
ustav fondining minimal darajasiga (aksionerlik kapitaliga) 
nisbatan qo‘yiladigan talabga mijoz kapitalining javob bera olishi, uning 
yetarliligi va moliyaviy leveraj koeffitsiyentlari darajalari; 
kreditlanayotgan operatsiyaga o‘z kapitalini qo‘yish darajasi. Bu 
ko‘rsatkich bank bilan qarz oluvchi o‘rtasida riskning taqsimoti 
to‘g‘risida dalolat beradi. 
O‘z kapital qanchalik ko‘p qo‘yilsa, shunchalik qarz oluvchini 
kredit riski omillarini sinchkovlik bilan kuzatishga majbur etadi. 
Kreditning ta’minlanganligi 
deganda qarz oluvchi aktivining 
qiymati va qarzni uzish bo‘yicha aniq ikkilamchi manbalar (garov, 
kafolat, sug‘urta kabilar)ning kredit shartnomasida o‘z aksini topganini 
tushunamiz. Agar aktiv qiymati va qarz majburiyatlarining nisbati qarz 
oluvchi bankrot bo‘lganligi to‘g‘risida xabar qilgan holda bank ssudasini 
uzish uchun ahamiyatli bo‘lsa, aniq ikkilamchi manbalarning sifati esa 
moliyaviy tanglik holatida mijozning o‘z majburiyatlarini bajarish 
kafolatini ta’minlaydi. Garov sifati, kafolatning puxtaligi, sug‘urta ham 
bank mijozlari va pul oqimi kamayib ketganda, bank balansida likvidlik 
muammosi tug‘ilganda yoki kapitalning taqchilligi sezilgan hollarda o‘ta 
muhimdir. 
Kredit operatsiyasini bajarish chog‘idagi sharoitlarga
mamlakatdagi va uning mintaqalaridagi, shuningdek, tarmoqdagi 
iqtisodiy holat va siyosiy omillar kiradi. Bu sharoitlar bankning tashqi 
riski darajasini belgilaydi. Aynan shularga asoslanib pul oqimi, 
balansning likvidligi, kapitalning yetarlilik darajasi, qarz oluvchining 
menejerlik mahorati kabilarga baho beriladi. 
Nihoyat, mijozning kreditga layoqatliligini belgilovchi so‘nggi 
mezoni, ya’ni