Servis” fakulteti “metrologiya va standartlashtirish” fanidan laborotoriya ishlariga doir

Qo‘shaloq o‘zgarmas tok ko‘prigi. Qo‘shaloq o‘zgarmas tok ko‘priklari asosan 1 Ω dan kichik bo‘lgan qarshiliklarni o‘lchash uchun xizmat qiladi. 3.2-rasmda uning prinsipial sxemasi keltirilgan.

R_N – namuna qarshilik;

R_X – noma`lum qarshilik;

r – ko‘prikning R_X va R_N qarshiliklari ulanadigan qisqichlarini o‘zaro tutashtiruvchi simning qarshiligi.

3.2-rasm. Qo‘shaloq o‘zgarmas tok ko‘prigining prisipial sxemasi.

R_N va R_X ketma-ket ulanib, ulardan I toki o‘tkaziladi. Qo‘shaloq ko‘prik asosan R₁,R₂,R₄ va R₃ qarshiliklardan iborat.

Ko‘prikning muvozanat holati I_G=0 ni hisobga olib, Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan quyidagi tenglamani yozamiz:

a) R_x – R₃ – G – R₁ konturi uchun quyidagi tenglamani yozamiz:

I_xR_x + I₃R₃ – I₁R₁ = 0 (3.7)
b) R₄ – R_N – R₂ – G konturi uchun:
I₄R₄ + I₄R_N – I₂R₂ = 0 (3.8)
v) r – R₄ –R₂ konturi uchun:

(I_x – I₃)r – I₄ R₄ – I₃ R₃ = 0 (3.9)

(5.7), (5.8) va (5.9) tenglamalarni yechib, R_x ni topamiz:

(3.10)

(5.10) tenglamadan R_x ni hisoblab topish ancha qiyin.

Ifodadan ko‘rinib turibdiki, agar sharti bajarilsa, ifodaning o‘ng tomonidagi ikkinchi qo‘shiluvchi nolga teng bo‘ladi va ifoda ancha soddalashadi. U holda ko‘prikning muvozanat sharti quyidagicha yoziladi:

(3.11)

Shunday qilib, qo‘shaloq ko‘prik muvozanat holatiga keltirilganda, bir vaqtda ikki shart bajariladi.

Ulash uchun xizmat qiladigan simlarning qarshiliklari o‘lchash aniqligiga juda kam ta`sir qiladi; chunki ularning qiymati taxminan 0,01 Ω ni tashkil qiladi va u R₁, R₂, R₃, R₄ qarshiliklariga nisbatan juda kichik.

Qo‘shaloq ko‘prikning sezgirligi nol`–ko‘rsatkichning sezgirligiga, ko‘prik zanjirining parametrlariga va ish tokining miqdoriga bog‘liq.Odatda qo‘shaloq ko‘priklar 10 Ω dan 10^-6 10^-8 gacha bo‘lgan qarshiliklarni o‘lchash uchun ishlatiladi.