Sertifikatlastiriw tiykarlari

Sertifikatlastırıw gúwa bóliwshılıq, belgilengenler yamasa gúwa etiw, isenim bildiriw mánislerin bildiriwshi certifus (latınsha ) sózinen alınǵan bolıp, kerekli isenimlilik penen ónimniń arnawlı bir standartqa yamasa texnikalıq hújjetke muwapıqlıǵın úshinshi, qalıs hám tán alınǵan tárep tárepinen tastıyıqlaytuǵın iskerlikti ańlatadı.

“Sertifikat” sózi latınshadan awdarma etilgende “tuwrı, haqıyqıy” mánisin ańlatadı.

Eger “Sertifikat” termini kúndelik turmısda hám kommerciya ámeliyatında jaqınlaw salıstırılǵanda XIX ásirden “Sertifikat” termini menen tanılıp hám sertifikatlastırıw processi retinde qollanılıp kelinip atır.

Tovar rdı Islepshıǵarıwshılar óziniń ónimin sapası kepillik berilgenlıǵın, sonıń menen birge, onı jazba túrde támiyinlengenlıǵı, yaǵnıy (zamanagóy terminologiya boyınsha ) “muwapıqlıqhaqqında dawa qılıw”haqqındaǵı gúwalıǵına iye bolǵan.

Metrologiyada sertifikatlastırıw ásbaplardı (taslar, tárezilerdi) tamǵalaw hám rásmiy tekseriw boyınsha iskerlik retinde qashannan berli belgili bolıp tanılǵan. Tamǵalaw ásbaptıń metrologik hám konstruktiv xarakteristikaları boyınsha sertifikatlastırıw talapların qánaatlandırıwıhaqqında gúwalıq bergen. “sertifikat” termini 100 jıldan artıqraq xalıq aralıq metrologik ámeliyatda qollanilip kelingen. 1879-jılda Rossiya kilogramma portotipina alınǵan qosımsha hújjeti tómendegishe atqa iye bolǵan : “Ólshew hám táreziler xalıq aralıq komiteti. №12 kilogramm portotipi ushın Ólshew hám táreziler xalıq aralıq byurosi Sertifikatı, Rossiya Imperiyasiniń Finans Ministrligine berilgen”. Bul kilogramm portotipi ushın “sertifikatlastırıw sınawı” ótkerilgen. Barlıq gruppa daǵı portotiplar ushın (jámi 42) xalıq aralıq (bas) portotiplar menen óz-ara salıstırıw ushın 1092 baseki ótkerilgen, yaǵnıy, óz gezeginde, arxivdaǵı kilogramlar menen salıstırılǵan.

Aytılǵan tájiriybe Ólshew hám táreziler xalıq aralıq byurosi - úshinshi tárep sertifikatlastırılıwına mısal bolıp esaplanadı.

Ekonomikada jetekshi mámleketler XX ásirdiń 20 -30 -jıllarında sertifikatlastırıw processlerin rawajlandırıwdı baslaǵan. Nemis standartlar institutı (DIN) Germaniyada standartlarǵa muwapıqlıq belgisi DINdi engizip sawda belgilerin qorǵaw haqqındaǵı nızamǵa muwapıq GFRda dizimge alınǵan.

1984-jılda burıngi birlespede eksport qılınıp atırǵan ónimlerdi sertifikatlastırıwhaqqında qarar qabıl etilgen. 1986-jıldan Gosstandart tárepinen Mashinasazlıq ónimlerin sertifikatlastırıwdıń waqtınshalıq tártibi ámelge kiritilgen.

Ózbekstan Respublikasında sertifikatlastırıw iskerlik 1993-jıldan “Ónim hám xızmetlerdi sertifikatlastırıwhaqqında’‘ǵı nızamǵa muwapıq xalıq tutınıw tovarların májburiy sertifikatlastırıw menen rásmiy ráwishte baslanǵan.

Sanaat kárxanalarında islep shıǵılıp atırǵan hár qıylı ónimler arnawlı bir sapa kórsetkishlerine ıye bolıwı kerek. Sapa kórsetkishleri bolsa belgili, belgilengen talaplarǵa sáykes keliwi kerek. Muwapıqlıq óz gezeginde belgili standartqa yamasa basqa normativ hújjetlerge sáykes keliwin talap etedi. Muwapıqlıqtı sertifikatlastiriwǵa tasdiqlaw múmkin.

“Sertifikatlastiriw” túsinigi birinshi ret Xalıq aralıq standartlastırıw shólkemi Sovetiniń sertifikatlastırıw máseleleri boyınsha arnawlı komiteti tárepinen islep shıǵılıp jáne bul zárúrli túsinik “Standartlastırıw, sertifikatlastırıw hám sınaw laboratoriyalarınıń akkreditlew tarawları daǵı tiykarǵı atamaları hám olardıń qaǵıydalari” qollanbasına kiritilgen.

Xalıq aralıq standartlastırıw shólkeminiń qayta islengen qollanbasında “sertifikatlastiriw” atamasına tek ǵana túsindirmeler berilgen:

Sertifikatlastırıw ulıwmaliq termin bolıp, ónim, texnologiyalıq process hám xızmetlerdiń sertifikatlastırıwda (muwapıqlıqtı tastıyıqlawda ) úshinshi táreptiń qatnasıwı hám oǵan qalıs baha beriwi túsiniledi.

Sapa sistemasın bahalaw tarawındaǵı rawajlanıw sapa sistemasın sertifikatlastırıw (shólkemdiń sapalı ónim islep shıǵarıw múmkinshiliklerin sertifikatlastırıw ) boyınsha jańa aktual jónelisti keltirip shıǵaradı, bul jónelis búgingi kúnde keń qollanılıp, bazar ekonomikasındaǵı básekige shıdamlılıq, óz-ara sawda-satıqtıń nátiyjesi hám keleshekdegi dárejelerin belgilep beriwshi faktorlardiń tiykarǵısı retinde saqnaǵa shıǵıp atır.

Ózbekstan Respublikası ǵárezsizlikke eriskennen keyin sertifikatlastırıw salasında kútá úlken jumıslar ámelge asırıldı hám házirgi kúnde de bul tarawdıń rawajlanıwı, xalıq aralıq darejede tán alınıwı ústinde “O'zstandart” agentligi tárepinen úlken itibar berilip atır. Sonlıqtan, 1992-jıl ǵárezsizliktiń dáslepki jıllarındayaq Ministrler Mákemesi janında standartlastırıw, metrologiya hám sertifikatlastırıw Mámleket orayı (“O'zdavstandart”) hám keyinirek, 2002-jılda bul tarawdı jáne de rawajlandırıw hám jetilistiriw maqsetinde ǵárezsiz “O'zstandart” agentligi shólkemine aylandırılıwı húkimetimiz tárepinen bul tarawǵa berilip atırǵan áhmiyettiń natiyjesi retinde qaraw múmkin. Mámleketimiz tárepinen sertifikatlastırıw jumısların shólkemlestiriw, onı tártipke túsiriw jáne bul tarawdıń nızamlı tiykarın jaratıw maqsetinde 1993-jıl “Ónim hám xızmetlerdi sertifikatlastırıwhaqqında’‘ǵı nızamnıń qabıl etiliwi, bunıń nátiyjesinde islep shıǵarılıp atırǵan hám shetten alıp kirilip atirǵan ónimlerdiń qawipsizligihaqqında Qarardıń qabıl etiliwi, onı ámelge asırıw maqsetinde qatar ilajlardıń islep shıǵilıwı da aytıp ótilgen sózlerdiń ayqın mısalı bolıp tabıladı.