Bog'liq Sertifikatlashtirishning tartib-qoidalari.
2. Sertifikatlashtirish sxemalari Sertifikatlashtirish sxemasi - bu muvofiqlikni baholashda uchinchi tomon tarafidan amalga oshiriladigan faoliyatlar tarkibi va ketma-ketligidir. Murojat etuvchining taklifi, mahsulot hajmi va kelib tushish vaqti, sinov uslubi, ishlab chiqarishning o‘ziga xos xususiyatlari va iste’molchilarga xavf-xatar tug‘dirishi mumkin bo‘lganligidan, har bir aniq vaziyatdan kelib chiqib sertifikatlashtirish sxemasini sertifikatlashtirish idorasi tanlaydi. O‘zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi (O‘z SMT) tomonidan tavsiya etilgan serifikatlashtirish sxemalari haqida quyida ma’lumotlarni keltirib o‘tamiz. 1-sxema. Na’munali mahsulotlarni (umumlashgan namunalarni) sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va
-5- akkreditlangan sinov laboratoriyasida majburiy ko‘rsatgichlar, birinchi o‘rinda xavfsizlik ko‘rsatgichlari asosida sinov o‘tqazishni o‘z 140 ichiga oladi. Hamda ushbu sxema mahsulotda aniq belgilangan normativ hujjat bo‘lmaganida qo‘llaniladi. Bu xildagi sertifikatlashtirishda sinovga taqdim etilgan namunani belgilangan talablarga muvofiqligi tasdiqlanadi, xolos. Bu yo‘l o‘zining soddaligi va uncha ko‘p xarajat talab qilmasligi tufayli milliy va xalqaro savdo munosabatlarida muayyan darajada tarqalgan. 2-sxema. Na’munali mahsulotlarni (umumlashgan namunalarni) sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va majburiy ko‘rsatgichlarni tekshirish uchun mahsulotni akkreditlangan sinov laboratoriyasida, birinchi o‘rinda xavfsizlik ko‘rsatgichlari asosida sinov o‘tqazishni o‘z ichiga oladi. Mazkur sxema savdo sohasida (iste’molchidan) olingan namunalarni sinovlardan o‘tkazish yo‘li bilan mahulotni inspeksion tekshiruvdan o‘tkazishni nazarda tutadi. Bu usul taqdim etilgan namunalar sifatini baholash bilan seriyali ishlab chiqaliyotgan mahsulotlarning sifatini ham baholash imkonini beradi. Uning afzalligi soddaligidadir. Kamchiligi esa nazorat sinovlar natijasiga qarab, agar mahsulot standart talablariga nomuvofiqligi aniqlanilsa, baribir uni savdo shaxobchalaridan chiqarib tashlash mumkin bo‘lmaydi yoki uni chiqarib tashlash uchun bir muncha qiyinchiliklar tug‘iladi. 3-sxema. Ushbu sxema ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikat-lashtirishda
-6- qo‘llaniladi va majburiy ko‘rsatkichlarni tekshirish uchun
mahsulotni akkreditlangan sinov laboratoriyasida sinashni va ishlab chiqa-rishni tekshirishni nazarda tutadi. Mazkur sxemada tayyorlovchi-tashkilotdan olingan mahsulotni sinovlardan o‘tkazib va muvofiqlik belgisining qo‘llanilishini tekshirish uchun korxonada inspektsion tekshiruvni o‘tkazish mo‘ljallanadi. Bu sxemaning ikkinchi sxemadan farqlanuvchi tomoni shuki, mahsulot savdo shaxobchalariga tushmasdan turib sinov nazorati o‘tkaziladi va standartga nomuvofiqligi aniqlansa, mahsulotning iste’molchiga jo‘natilishi to‘xtatiladi. 4 - sxema. Bu sxema ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikatlashti-rishda qo‘llaniladi va majburiy ko‘rsatkichlarni tekshirish uchun mahsulotni akkreditlangan sinov laboratoriyasida sinashni va ishlab chiqarishni tekshirishni nazarda tutadi. Mazkur sxemada, ham savdo sohasida (iste’molchidan), ham ishlab chiqarishdan olingan namunalarni sinovlardan o‘tkazish yo‘li bilan mahsulotni, shuningdek muvofiqlik belgisining qo‘llanilishini inspeksion teshiruvdan o‘tkazish mo‘ljallanadi. 5-sxema. Ushbu sxema ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikat-lashtirishda qo‘llaniladi va majburiy ko‘rsatkichlarni tekshirish uchun mahsulotni akkreditlangan sinov laboratoriyasida sinashni va ishlab chiqarishni tekshirishni yoki sifat tizimini baholashni nazarda tutadi. Mazkur sxemada mahsulotni sinovlardan o‘tkazish va ishlab chiqarishni tekshirish (yoki
-7- sifat tizimini baholash) yo‘li bilan inspeksion tekshiruvni o‘tkazish mo‘ljallanadi. 141 Bu sertifikatlashtirish usuli faqat mahsulotning sifatini nazorat qilibgina qolmay, balki korxonada chiqariladigan mahsulotning sifatini kerakli darajada bo‘lishini ham nazorat qiladi. Tabiiyki, korxonadagi mahsulot sifatini ta’minlashda, tizimni baholanishida uning mezonini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Ushbu usul sanoati rivojlangan mamlakatlarda hamda xalqaro sertifikatlashtirish tizimlarida eng ko‘p tarqalgan sxemadir. Birinchi, turtinchi sxemalarga qaraganda bu sxema eng murakkab va nisbatan qimmatroq turadigan sxema bo‘lib, uning afzalligi iste’molchi mahsulot sifat darajasining yuqori ekanligiga ishonch hosil qiladi, bu esa asosiy mezon hisoblanadi. 6 - sxema. Sifat tizimlarini sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi, uni baholashni va keyinchalik inspeksion nazorat o‘tkazishni o‘z ichiga oladi. Bu usul ayrim vaqtda korxona – tayyorlovchini attestatlash deb ham yuritiladi. Bu xil sertifikatlashtirishda faqat korxonaning belgilangan sifat darajadagi mahsulotni chiqarish qobiliyati baholanadi. 7-sxema. Partiya mahsulotlarni, ya’ni mahsulot to‘dasini sertifikat-lashtirishda qo‘llaniladi va akkreditlangan sinov laboratoriyasida sinaladi. Ushbu sxema bo‘yicha sertifikatlashtirish mahsulotning har bir tayyorlangan to‘dasidan sinovlarga tanlab olishga asoslangan. Tanlab olish sinovlarining natijalariga qarab to‘dani ortish uchun qaror qabul qilinishi aniqlanadi.
