Сентябрь 2020 10-қисм

 
Аннотатция. 
ХХ аср бошларида америкалик файласуф, психолог ва педагог Джон 
Дьюи дарсда ўқитувчи эмас, ўқувчи фаол бўлмоғи лозим деб чиқди. У китобдаги билим-
ларни қуруқ ёд олиш ҳеч нарсага олиб бормайди, аксинча, ўқувчиларни ўқишдан совутиб, 
тафаккурини занглатади деб таъкидлаган. 
Калит сўзлар:
Дарс, Дарс жараёни, Тақвим-мавзу, Замонавий дарс, Дарсни 
мустаҳкамлаш, Уйга вазифа, Ўқувчиларни баҳолаш
Бугунги кунда илм-фан, техника ва ишлаб-чиқариш соҳаларининг тез суръатларда жа-
даллик билан ривожланиши таълим тизими ходимларидан таълим-тарбия сифатини маз-
мун жиҳатидан янги босқичга кўтаришни талаб этиб, ҳар бир тизим ходими, айниқса 
ўқитувчилар зиммасига янада юксак масъулият ва вазифаларни юклайди. Таълим-тар-
бия тизимининг бугунги кундаги асосий вазифаси ўқувчиларни Ватанимизни севадиган, ўз 
билими ва истеъдодига суянадиган ҳамда мустақил равишда замонавий ахборот-коммуни-
кация технологиялардан фойдаланган ҳолда билим оладиган қилиб тарбиялашдан иборат. 
Мазкур вазифалар самарали дарслар орқали амалга оширилади.
Дарс - 
давлат томонидан тасдиқланган дастур асосида, махсус тайёрланган ўқитувчининг, 
деярли бир хил ёшдаги болалар билан муайян шароитда олиб бориладиган педагогик жара-
ёндир
.
Бугун ҳар бир ўқитувчи ўзига ишониб топширилган ҳар бир соат дарсни муқаддас 
деб билиши ва унга заррача хиёнат қилиб бўлмаслигини ҳис этиши лозим. Ана шу 
мақсадда Халқ таълими вазирлиги томонидан ишлаб чиқилиб, таълим жараёнига татбиқ 
этилган “Дарс — муқаддас” деб номланган, умумтаълим мактабларида ўқув-тарбия жара-
ёнини самарали ташкил этишда ўқитувчиларга ёрдам берадиган тадбирлар мажмуи ижод-
корлик билан ёндашган ҳолда, янгидан-янги тажрибалари билан бойитилди. Аммо, шунга 
қарамасдан, фан юзасидан ДТС лари асосида ўқувчилар эгаллаши лозим бўлган БКМларни 
аниқ белгилаб олмаганлик ҳолатлари, замонавий ўқитиш методларидан ўринли фойдалана 
олмаслиги учрамоқда Дарснинг лойиҳалашда изчилликнинг таъминланмаганлиги, жараёнга 
керакли бўлган воситалардан унумсиз фойдаланилиш дарснинг самарасиз бўлишига олиб 
келмоқда.
Ўқитувчиларнинг дарсга умумий тайёргарлиги жараёнида мустақил, ижодий ёндашмас-
лиги, билимини ошириб бормаслиги ўз устида ишламаслиги кузатилмоқда у эса дарснинг 
самарадорлигига салбий таъсир кўрсатмоқда.Дарс жараёни самарадорлиги ўқитувчининг 
дарсга пухта тайёрланиш билан белгиланади. Эътиборсизлик билан режалаштирилган ва 
пухта тайёрланмаган, ўкувчилар имкониятлари билан уйғунлашмаган дарс сифатли бўлиши 
мумкин эмас. Шунинг учун биринчи навбатда дарсга пухта тайёргарлик кўриш лозим.
Ўқитувчининг дарсга тайёргарлиги иккига бўлинади: 1.Ўқитувчининг ўз фани юзасидан 
умумий тайёргарлиги 2.Ўқитувчининг ҳар бир дарсга кундалик тайёргарлиги
Ўқитувчининг умумий тайёргарлиги мунтазам амалга ошадиган жараён:
Давлат таълим стандарти, ўқув дастури, ўқув режа ҳамда уларга берилган тушунтириш 
хатларини ўрганиб чиқиш; фанига оид янги илмий ва методик адабиётларнинг мазмуни 
билан танишиш; тегишли кўргазма материалларни, ўқув-жиҳозларини ўрганиш, уларни 
қўллай билиш;
илғор ўқитувчиларнинг иш тажрибаларини ўрганиш, таҳлил қилиш орқали билими-
ни кенгайтириш; компьютер техникасидан фойдаланиш кўникмасини ошириш, электрон 

---

168