Семинар ва лабаратория машғулотларидан касб-ҳунар таълими, олий таълим психология фани ўқитувчиларига мўлжалланган услубий қЎлланма

ФАОЛИЯТНИНГ ПСИХОЛОГИК ТАҲЛИЛИ 
Мавзунинг асосий масалалари 
1. Фаолият хақида умумий тушунча; 
2. Мотивлар ва фаолиятнинг мақсадлари; 
3. Фаолиятнинг тузилиши; 
4. Фаолиятиинг интериоризацияси ва экстериоризацияси; 
5. Иш-харакатнинг бажарилиш усуллари; 
6. Қайтарма афферентация ва "иш-ҳаракатларнинг аксептори"; 
7. Фаолиятни ўзлаштириш. Кўникма ва малакалар; 
8. Фаолиятнинг асосий турлари. 
 
Мавзу бўйича асосий психологик тушунчалар. 
АВТОМАТЛАШГАН ҲАРАКАТЛАР- кўп марта такрорланиши ёки махсус 
машқ қилиш натижасида бевосита онг иштирокисиз тез ва тўғри 
бажариладиган ҳаракатлар. 
АВТОМАТИЗМ - ихтиёрсиз ски англанмаган ҳаракатларни бажариш. 
АКЦЕПТОР - (лот. ассерtoг - қабул қилувчи) - вазифани ҳал қилишда 
харакат натижаларини олдиндан кўриш ва уни бахолашдаги психологик 
механизм. 
АФФЕРЕНТАЦИЯ - (лот. afferens - олиб келувчи, ўтказувчи). 
Афферентация рефлекс жарёнида рецепторларда ҳосил бўлган қузғалишнинг 
(импульснинг) тегишли асаб марказларига етказшшши. 
КЎНИКМА- уддалаш; муайян фаолият турининг муваффақиятли 
бажарнлишини таъминловчи онгли харакатлар тизими. Кўникма билимлар 
асосида ва такрорлаш туфайли таркиб топади. Кўникма иш-ҳаракатларни 
уқиб олиш, ўзлаштириш демакдир. 

---

22 
МАЛАКА - мақсадга мувофиқ ҳаракатларнинг амалга оширилиши ва 
бошкарилишини машқ қилиш натижасида автоматлашиб кетишидир. Малака 
кишининг билим ва кўникмалари асосида таркиб топади. 
МЕҲНАТ- тарихан таркиб топган, мақсадга мувофиқ йўналтирилган, 
бойлик яратишга қаратилган фаолият тури. 
МОТИВ- инсонни муайян хатти-ҳаракатларга ундайдиган бош сабаб. Бу 
сабаб эҳтиёждир. 
ИНТЕРИОРИЗАЦИЯ - ички психик фаолиятнинг ташқи амалий 
фаолиятдан келиб чиқиши, ташқи харакатларнинг ички ҳаракатларга, 
нарсаларнинг образлари ва улар ҳақидаги тушунчаларга айланиш жараёни. 
ОДАТ - кундалик фаолиятда кўп такрорланиши натижасида 
автоматлашган ва бажарилиши шахснинг эҳтиёжига айланиб қолган 
харакатлар. Одатда ҳаракатлар автоматлашуви билан бирга у шахснинг 
эхтиёжига айланиб, табиатига сингиб кетади. Шунинг учун одат бўлнб 
колган харакатлар бажарилмаса, шахс нимагадир эҳтиёж сезади, ниманидир 
йўқотгандек булади. 
ЎЙИН- фаолият тури (бу фаолият болааарга хосдир). Ушбу фаолият 
гури тарихан гаркиб топган бўлиб, ўйин орқали болалар катгаларнинг хатти-
ҳаркатлави, муносабатларини, ижтимоий воқеликни, дунёни акс этгирадилар. 
ЎҚИШ (таълим} - билим, кўникма ва малакаларни еш авлодга бериш 
ва уларни ўкувчилар томонидан қабул қилиш жараёни, фаолияттури. 
Ўқитувчи ва ўқувчилар томонидан амалга ошириладиган фаолиятдир. 
ФАОЛИЯТ -эхтиёжларни кондиришга каратилган фаоллик, яъни бу 
инсоннинг ички (психик) ва ташқи (жнсмоний) фаоллиги. У инсон хаётининг 
воқелнкка нисбатан фаол муносабатининг рўёбга чиқиш шакли. 
ҲАРАКАТ- мақсадга мувофиқ йўналтирилиб, онгли равишда амалга 
ошириладиган харакатлар йиғиндиси. Онгли фаолият таркибий қисмлари ва 
мотивларидан бири. 
ЭКСТЕРИОРИЗАЦИЯ - ички психик фаолиятнинг ташқи, предметли 
фаолиятга, жонли мушоҳадага айланиши.