Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar

17-MAVZU. TABIAT VA TEXNOGEN SIVILIZATSIYA ESTETIKASI
260 
Bunda san’at asari ijtimoiylashgan badiiyat, undagi qahramon g‘oyaviy-badiiy yaxlitlik tarzida 
tarbiyaviy rol o‘ynaydi.
Ijtimoiy aloqachilik (kommunikativlik) faoliyati - san’atning o‘ziga xos vazifasi.
Haqiqiy san’at asari idrok etuvchini muayyan makonda va zamonda «birga olib yuradi», biz 
uchun yangi bo‘lgan voqelik bilan «tanishtiradi», hozirgi zamon odamini boshqa bir zamonga, 
boshqa tarixiy voqealar joyiga, boshqa mintaletetga, boshqa mintaqaga «olib boradi», M., 
SHekspirning «Romeo va Juletta» asari orqali O‘rta asrlar Italiyasidagi voqealar bilan 
bog‘lanamiz. Zamonaviy san’at asarida ham shunday holatni ko‘rishimiz mumkin. Bundan 
tashqari, san’at ijodkor va jamiyat, ijodkor va asar, asar va uni estetik idrok etuvchi orasidagi uch 
yoqlama aloqani ham amalga oshiradi. 
Huzurbaxshlik - san’atning ijtimoiy vazifasi.
Biz yuqorida san’atning kelib chiqishini 
o‘yin bilan bog‘lagan edik. SHunday ekan, huzurbaxshlik vazifasini uning tabiiy burchi deb 
atash mumkin. CHunki o‘yin «bir maza qilish», bir muddat zavqqa berilib, huzur olish uchun 
kerak. San’atda ham, u ilk bor bunyodga kelgan paytidan boshlaboq, huzurbaxshlik asosiy vazifa 
hisoblangan. Biroq, taraqqiyot davomida insonning, qo‘polroq bo‘lsa ham, Arastu ta’biri bilan 
aytganda, «ijtimoiy hayvon»ligi ustuvorlik kasb etib borgani sayin, bu vazifaga juda ko‘p 
hollarda etarli e’tibor berilmaydi: g‘oyaviylik, mafkuraviylik, zamonaviylik, dolzarblik kabi 
ijtimoiy «yuk»lar «san’at elkasiga» me’yoridan ortiq yuklanadi. Natijada sa’at bunday og‘ir yuk 
ostida ezilib qoladi va huzurbaxshlik vazifasini kerakli darajada bajara olmaydi. Bundan na 
zamon, na mafkura, na g‘oya, na san’atkor, na san’at asari foyda ko‘radi. CHunki bularning 
hammasi asarni idrok etuvchiga xuzurbaxshlik orqali etib boradi. Huzurbaxshlik yo‘qolgan joyda 
san’atning o‘zi yo‘qoladi. U bir marta o‘qiladigan, bir marta ko‘riladigan, bir marta 
tinglanadigan, g‘oyaviyligi bilan badiiyligi orasida Xitoy devori ko‘tarilgan soxtalik namunasiga 
aylanadi. Zero, huzurbaxshlik vazifasi san’atning g‘oyaviy-badiiy yaxlitligini ta’minlashi 
barobarida uni ajdoddan avlodga asrab etkazishni ham o‘z bo‘yniga oladi.