Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar

5-MAVZU. OLAMNING UNIVERSAL ALOQALARI VA RIVOJLANISH. FALSAFANING QONUN VA 
KATEGORIYALARI 
69 
Dialektika borliqning barcha jarayonlariga xos bo‘lgan umumiy, muhim, universal aloqalarni 
o‘rganadi. Fan borliqning universal qonunlarini tashkil etadigan ichki, zaruriy, muhim,barqaror, 
takrorlanuvchi aloqalarga alohida e’tibor beradi. Umumiy aloqalar dialektika kategoriyalarida 
yoritiladi. 
O‘zaro aloqa. 
Real voqelikda har bir muayyan ob’ekt ko‘p sonli sababiy zanjirlarning murakkab 
«tuguni» hisoblanadi. U boshqa ob’ektlardan ta’sirlanish bilan bir vaqtda o‘zi ham ularga aks 
(reaktiv) ta’sir ko‘rsatadi. «Tashqi» va «ichki» sababiy zanjirlar unda uyg‘unlashadi, kesishadi 
va tarmoqlanadi. Ular bir-biri bilan o‘zaro aloqaga kirishadi va bu o‘zaro aloqa ob’ektda yuz 
beruvchi barcha jarayonlarning negiziga aylanadi.Ob’ektni bilish uchun pirovard natijada unda 
vujudga kelgan sababiy aloqalar «tuguni»ni echish talab etiladi. Barcha hodisalar mohiyatiga 
izohni o‘zaro aloqadan izlash kerak. U hodisalarning barcha xossalari va xususiyatlarini 
belgilaydi, amalda mavjud bo‘lgan barcha imkoniyatlar, tasodiflar va zaruriyatlarning 
manbalarini o‘zida mujassamlashtiradi. O‘zaro aloqani tushunish umuman ob’ektni tushunish 
demakdir. Ammo har qanday ob’ekt boshqa ob’ektlar bilan o‘zaro aloqa qilgani bois,uning 
barcha o‘zaro aloqalarini bilish uchun undan boshqa ob’ektlarni o‘rganishga,ulardan – uchinchi 
ob’ektlarga o‘tishga to‘g‘ri keladi va hokazo. Ayrim ob’ektning tabiatini belgilovchi o‘zaro 
aloqani bilish jarayoni cheksizdir. Paskal ta’biri bilan aytganda, to‘g‘nag‘ich kallagini bilish 
uchun butun Olamni bilish talab etiladi.