XIX асрнинг 70- 90 йилларида Туркистон ўлкасида халқ ҳаракатларининг сабаб ва оқибатлари
|
Ernazarbiy qo’zg’aloni
|
1898 йил Андижон қўзғолони
|
Бир-бирига ўхшаш томонлари:
Ernazarbiy ham xiva zulmidan qoraqalpoqlarni qutqarish edi.
|
Бир-бирига ўхшаш томонлари:
Milliy ozodlik ruhida o’tganligi bir biriga bog’liq taraflama o’tilganligi.
|
Бир-биридан фарқли ёки зид томонлари:
Farqli tarafi bu qo’zg’alon xiva xonligiga qashi o’tganligi va xokimyat uchun kurashish edi
|
Бир-биридан фарқли ёки зид томонлари:
Qurolsiz ravishda qo’zg’alonchilar qo’zg’alonni boshlanganligi edi
|
Бошланиш сабаблари ва омиллари:
Qoraqalpoqlarning bundan buyon xiva honligiga qari chiqishi va bundan buyon bo’ysunmasligini elon qiladi va buning oqibatida qozoq xoni Zoriqni xon qilib ko’tarmoqchi bo’ladi.
|
Бошланиш сабаблари ва омиллари:
Mahalliy aholining mustamlakachilik jabir zulmiga qarshi harakatlari vava oshkora qo’zg’alonlarning boshlanib ketishiga sabab bo’ladi. Va 1898-yil 17 may kuni Muhammad Ali eshonning o’z odamlari orqali qo’shni qishloqlarga habar yuborishi va qo’zg’alon boshlanishiga sabab bo’ladi.
|
Қайси ҳудудларни қамраб олган:
Qoradaryo qo’rg’oni va qoraqalpo xududlarida amalga oshirildi.
|
Қайси ҳудудларни қамраб олган:
Andijonni qamrab olgan qo’zg’alon yani, Qutichi qishlog’I, Qo’yli qishlog’I, Ayniqsa Yangi shahar qismida bo’lib o’tgan.
|
Қўзғолончиларга кимлар бошчилик қилганилиган Ernazarbiyning o’zi
|
Қўзғолончиларга кимлар бошчилик қилганилиган:
Muhammad Ali Eshon Mingboshi G’oibnazar, Ziyovuddin mahsum
|
Мақсади:
Maqsadi hokimyat uchun kurashish va qoraqalpoqlar mustaqilligiga erishish edi
|
Мақсади:
Ozodlikka erishish
|
Қўзғолоннинг бориши ва давомийлиги:
Zariqni xon qilib ko’tarmoqchi bo’lganligi va Rossiya imperiyasi tarkibiga o’tishi
|
Қўзғолоннинг бориши ва давомийлиги:
Tojik Qishloqdagi teligraf simlarini uzish orqali amalga oshiriladi Mingboshi G’ibnazar v ava Ziyovuddin mahsumlar qo’shilishi qo’zg’alonga keskin tus beradi. Va davomiyligini oshiradi va harbiy kazarmani egallaydi.
|
Қўзғолон бостирилиши (қачон, қандай, ким томонидан?): 1856- yilda muhammadniyozn Qoradaryo qo’rg’onida bo’ysundiradi
|
Қўзғолон бостирилиши (қачон, қандай, ким томонидан?) 1898- yil 20 – may kuni hamma amaldorlarni koralkov ishdan oladi va qo’zg’allonni bostirish uchun harakatlarni amalga oshiradi va bostiradi. Andijonda
|
Қўзғолончиларнниг жазоланиши:
Ernazarbiy o’ldiriladi
|
Қўзғолончиларнниг жазоланиши:
Dukchi eshon va uning yaqin safdoshlari osib o’ldiriladi. Manbalarga ko’ra 380 kishi o’limga hokum qilinadi.lekn o’lim jazosi katorgiga almashtiriladi lekn 22 kishiga berilgan o’lim jazosi o’z kuchida qoladi
|
Оқибатлари ва натижалари:
Natijasi oqibatida Qoraqalpoqlar o’z yo’lboshchisi tutgan yo’li notog’ri ekanligi tushunib yettilar va ohir oqibat yengildilar va o’z xoliga qaytti.
|
Оқибатлари ва натижалари:
Oqibatlari farg’ona vodiysida ro’y bergan qo’zg’alonlar sirasig kirgan bu qo’zg’alonlar natijasida ko’plab aholi bosh ko’tarishi oqibatida ularga ham jabir bo’ldi chunki ular yani ruslar tomonidan jazo choralarini kuchaytirish natijasida oddiy halq ham ancha jabir ko’radi va ko’pchiliklari o’lim jazosiga hokum qilinadi va o’z oilalaridan ayriladi.
|
Хулоса:
Ernazarbiy qo‘zg‘aloniham 70 yillarda bo‘lmasaham lekn men qo‘zg‘alon yani milliy ozodlik qo‘zg‘aloni sirasiga kirittim chunki sabab nega degan savol tug‘iladu Chunki qoraqalpoqlarni qo‘zg‘aloni haqida kamdan kam adabiyotlarda uchreydi men shuni qo‘shib yozishga qaror qildim domla o‘qib turgan bo‘lsayiz chunasz degan umiddaman . Ernazarbi qo‘zg‘aloniham juda kotta harbiy salohiyatga ega xisoblanib o‘lka un kotta harakatlarni amalga oshradi va bu qoraqalpoqlarning 1 chi qo‘zg‘alonlaridan biridur milliy ozodlik un.
|
Хулоса: Xulosa qilib etganda bu qo‘zg‘alonham Muhammad Ali eshonning Mustamlakachilarga qarshi qaratilgan qo‘zg‘alonlaridan biridur chunki bu qo‘zg‘alon Turkiston o‘lkasida 1898 yilda butun Andijonni qamrab olgan qo‘zg‘alon xisoblanadi bundan tashqari Teligraf yoki temir yo‘llarni ishdan chiqarishi Ruslarning salohiyatiga og‘ir zarba beradi nima un bu qo‘zg‘alon mag‘lumiyatga uchradi. Chunki qurol yarog‘ yetishmovchiligi oqibatida va qurol bilan jang qilish salohiyati qo‘q edi shuning uchun yengildi.
|
|
