Семинар: 14-Мавзу: “Этика” фанининг предмети ва жамият ҳаѐтидаги аҳамияти reja

Etika va ekologiya. Keyingi paytlarda axloqshunoslikning ekologiya bilan aloqasi tobora mustahkamlanib bormoqda. Tarixan axloqshunoslik ko‘proq insonning o‘zi, o‘zgalar va jamiyat oldidagi majburiyatlarini tahlil etish bilan shug‘ullangan, uning tabiatga bo‘lgan munosabati diqqat Markazidan chetda qolib kelgan. Lekin keyingi davrlarda, ayniqsa, XX va XXi asrda tabiatga nisbatan tor manfaatparastlik doirasidagi yondashuvlar oqibatida paydo bo‘lgan ekologik buhron manzarani o‘zgartirdi.

Etika fanining jamiyat hayotidagi ahamiyati va vazifalari. Axloqning asosiy vazifasi, eng avvalo, uning tarbiyaviyligidir. Axloqiy tarbiya inson uchun, xalqona qilib aytganda, beshikdan to qabrgacha asqotadi. Tarbiya go‘dakdagi axloqiy mohiyatini yuzaga chiqarishi uchun, unda axloqiy yo‘nalmalarning, xulq va odatlarning shakllanishiga xizmat qiladi, axloqiy taqiqlarining mohiyatini bola ongiga singdiradi. Kattalarda esa o‘z–o‘zini tarbiyalash xislatini paydo qiladi va rivojlantiradi, ularni ongli axloqiy tanlov bilan ish ko‘rishga o‘rgatadi. Axloqning tarbiyaviy vazifasini amalga oshirishda turli xil vositalar va omillar ishtirok etadi. Jumladan pand–o‘git, adabiyot, san’at, ommaviy axborot vositalari v.h.

Insonni qadriyatlarga yo‘naltirish ham axloqning muhim vazifalaridan hisoblanadi. CHunki axloq qadriyatlar shaxsning kamol topishida katta rol o‘ynaydi, insonga ezgulikka qarab borish va yovuzlikdan qochish yo‘lini ko‘rsatadi.

Axloqning kommunikativ vazifasini ham borki, u inson munosabatlarini go‘zal taomilga aylantirishda muomala odobi, etiket singari me’yoriy qonun–qoidalar majnunni ishlab chiqishda muhim ahamiyat kasb etadi, mohiyatan u muomalani imkon boricha insoniy, go‘zal munosabat, yoqimli aloqa sifatida ro‘y berishiga ko‘maklashadi, kishida yuksak muomala madaniyatining shakllanishiga, tilning shirin, imo–ishoraning nozik, suhbatining yoqimli bo‘lishiga olib keladi.

Axloqning yana bir vazifasi esa – bilish. U insonga axloqiy bilim beradi. SHu bilim vositasida odam o‘z hatti–harakatini boshqaradi, hissiyotlarning qaysi biriga ustuvorlik berish kerak va qaysi birini sabr bilan engish lozimligini belgilaydi, kundalik hayotda duch keladigan axloqiy muammolarni hal etishda kishiga ko‘maklashadi. Bir so‘z bilan aytganda, axloqning bu vazifasi insonning o‘z ichki dunyosini bilish uchun kalit vazifasini o‘taydi, ayni paytda unga o‘zgalar hatti–harakatlarini axloqiy baholash imkonini ham beradi.

Axloqning insoniylashtirish vazifasi ham muhim. U odamzotni hayvoniy xislatlardan – zulm, zo‘ravonlik, zug‘um, adolatsizlik, insofsizlik kabi qator illatlardan forig‘ bo‘lishi, yuksak insoniy fazilatlar bilan yo‘g‘rilib yashashi, doimo komillikka intilishiga ko‘maklashish bilan belgilanadi.