|
«(Ayollar ichida) solihalari – (Allohga va eriga) itoatli, g‘oyibga Alloh saqlaganicha himoyatlilardir (ya'ni erining sirini, molini va obro‘sini saqlovchidir)».
Biz «itoatkor» deb tarjima qilayotgan so‘z oyati karimada «qonitatun» lafzi ila kelgan. Aslida kundalik arab tili muomalasida itoatkorlik so‘zi boshqa fe'llar vositasida ifoda qilinadi. Bu so‘z esa o‘z irodasi, ixtiyori va muhabbatiga ko‘ra itoat qilish ma'nosini anglatadi. Demak, mo‘mina, soliha ayollarning birinchi sifati itoatkorlikdir. Bu itoatkorliklari qo‘rquvdan, majburlashdan emas, balki o‘z mas'uliyatlarini tushunganlaridan kelib chiqqan, mehr-muhabbatga asoslangan ixtiyoriy munosabatdir.
Mo‘mina, soliha ayollarning xislatlaridan yana biri shundaki, ular erlari yonlarida turgan paytdagina emas, balki ular biror sabab bilan oiladan uzoqda bo‘lgan paytda ham ularning haq-huquqlari va obro‘-e'tiborlarini muhofaza qiladilar. Bunday muhofaza ularning o‘z fikrlariga yoxud erlarining talabiga binoan emas, Alloh subhanahu va taoloning amriga ko‘ra bo‘ladi.
Imom Ibn Jarir Tobariy va Ibn Abu Hotimlar Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisda Nabiy alayhissalom: «Ayollarning yaxshisi – qarasang ko‘zingni quvontiradigan, amr qilsang, itoat etadigan va uyda bo‘lmasang, o‘zini iffatini ham, sening mol-mulkingni ham muhofaza qiladiganidir», deganlar.
Lekin afsuski, hamma ayollar ham solihalik maqomiga loyiq bo‘la olmaydilar. Ba'zilari o‘z hadlarini unutgan holda, erlariga qarshi bosh ko‘tarib, beodoblik, itoatsizlik qiladilar. Insonni yaratgan Parvardigorimiz uning fe'l-atvorini, zaif jihatlarini, oilaviy turmush har doim ham ko‘ngildagidek kechavermasligini bilgani uchun yuz berishi mumkin bo‘lgan salbiy holatlarda nima qilishni ham bayon qilib qo‘ygan:
«Xotinlarning itoatsizligidan qo‘rqsangiz, avvalo ularga nasihat qiling, so‘ngra (bu ta'sir qilmasa) ularni o‘rinlarda (aloqasiz) tark eting, so‘ngra (bu ham kor qilmasa) ularni (majruh bo‘lmagudek darajada) uring».
Bunday hollarda avval ularga pand-nasihat qilinadi. Bu foyda berib, munosabatlar izga tushib ketsa, ayni muddao. Lekin harakatlar samarasiz bo‘lsa, xotinning itoatsizligi davom etaversa, boshqa choralar ko‘riladi. Hijron, ya'ni to‘shakda birga yotmaslik, gaplashmaslik ana shunday choralardandir. Hijron, ya'ni yotoqxonaning o‘zida to‘shakni boshqa qilish hassos uslub bo‘lib, ayol kishiga va'z-nasihatdan ham kuchliroq ta'sir qiladi. Gaplashmaslik esa uch kundan ortiq davom etmasligi kerak. Erlarning bunday e'tiborsizligi, gaplashmay qo‘ygani hali insofini yo‘qotib ulgurmagan ayollarning «ko‘zini kattaroq ochish»ga majbur qiladi.
Ammo shu choralar ham foyda bermasa, ayol kishi o‘zining hurmatini bilmay, haddidan oshsa, ma'naviy jazolardan xulosa chiqarib oladigan darajadan ham past holatga tushib qolsa, jismoniy ta'zir berishga majbur bo‘linadi. Ammo urish deganda, tabiiyki, qattiq kaltaklash, a'zolarini mayib qilish yoki boshqa jarohatlar yetkazish tushunilmaydi. Ulamolarimiz ushbu oyatdagi «urish»ni «misvok yoki biron barmoq ila turtish» deb tushuntirganlar.
Muoviya ibn Hayra Qushayriy roziyallohu anhu: «Ey Allohning rasuli, xotinlarimizning bizdagi haqlari nima?» deb so‘ragan ekanlar. Shunda Nabiy alayhissalom: «Yeganingdan yedirasan, kiyganingdan kiydirasan, yuziga urmaysan, yomon so‘z bilan so‘kmaysan, uydan tashqarida hijron qilmaysan», degan ekanlar.
Ko‘rinib turibdiki, oyati karimadagi «urish»ga berilgan izn faqat po‘pisa uchun, o‘zini bilmagan ayollarga ta'sir o‘tkazish uchundir. Avvalo, bu oyatdagi «urish» farz ham emas, vojib ham, sunnat ham, mustahab ham emas. Bu «urish» do‘q-po‘pisa, norozilikni bildirish, xolos. Amalda esa deyarli qo‘llanilmaydi. Ko‘pchilik ulamolar: «Berilgan ushbu izndan foydalangandan ko‘ra foydalanmagan yaxshiroq», deganlar. Buning ustiga, ko‘plab hadislarda erlarga ayollarni urmaslik ta'kid bilan tayinlangan.
Abdulloh ibn Zam'a roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Birortangiz o‘z ayolini qulni kaltaklagandek kaltaklamasin. Keyin, kunning oxirida yaqinlik qilgisi kelib qolishi ham bor», dedilar» (Imom Buxoriy, Imom Termiziy rivoyat qilganlar).
Ushbu hadisi sharif yuqorida o‘rgangan oyatimizdagi «urish» so‘zida qattiq urish nazarda tutilmaganiga yaqqol dalildir. Agar oyatda qattiq urish qasd qilinganida, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday demagan bo‘lardilar. Xotin qul emaski, uni xohlagan vaqtda kaltaklab, xohlagan vaqtda yana foydalanaverilsa. Aslida qulni ham kaltaklash yaxshi emas. Xotinga qo‘l ko‘tarishdan oldin keyin uni bag‘riga olib yotishni ham, ko‘zi ko‘ziga tushishini ham bir o‘ylab qo‘yish lozim. Ulamolarimiz «xotinni qattiq kaltaklash haromdir» degan hukmni mana shu hadisdan olganlar.
Ayol kishi tabiatan ta'sirchan, hissiyotga beriluvchan, shoshqaloq va tez achchiqlanuvchi bo‘ladi. Sal narsaga eriga nisbatan itoatsizlik qilib qo‘yishi mumkin. Ammo keyin o‘ziga kelib, itoatga qaytsa, unga qarshi chora ko‘rishga zarurat qolmaydi. Shuning uchun oyati karimada
Do'stlaringiz bilan baham: |
