Семинар : 1 Спорт тиббиётининг ривожланишининг тарихий тараққиёти. Спорт тиббиётининг пайдо бўлиши ва ривожланишининг тарихий тараққиёти

МАЪРУЗА № 2

Мавзу: Саломатлик ва касаллик тўғрисида умумий таълимот.

Усул: Маъруза

Аудитория: № ___

Белгиланган вақти: 80 дақиқа

Жиҳозлар: ўқув таблицалар, слайдлар.

ДАРС РЕЖАСИ

№	Дарс мазмуни	Вақти
1.	Кириш.	5 дақиқа
2.	Саломатлик ҳақида тушунча.	20 дақиқа
3.	Стресс – организмнинг умумий танглик ҳолати.	15 дақиқа
4.	Касаллик сабаблари.	15 дақиқа
5.	Реактивлик. Ирсият ва унинг касаллик пайдо бўлишидаги аҳамияти.	25 дақиқа
ЖАМИ		80 дақиқа

Назорат саволлари.

1. Саломатлик деб нимага айтилади?

   
   

2. Касаллик тушунчасига таъриф беринг.

   
   

3. Стресс нима?

   
   

4. Саломатлик даражаларига таъриф беринг.

   
   

5. Акселирация нима?

   
   

6. Гормоник акселирация нима?

   
   

7. Ногормоник, гормоник акселирация нима?

   
   

8. Касаллик қандай даврларга бўлинади?

   
   

9. Касаллик сабаблари нималардан иборат?

   
   

10. Ирсий касалликларнинг сабаблари нима?

    
    

Кириш

Турли касалликлар инсониятга қадим замонлардан бери маълум бўли6 келган. Ўша вақтдан бошлаб инсоннинг аҳволини ифодалаш учун “касаллик” ва “саломатлик” тушунчаси ишла-тилган.

Саломатлик деганда, одам организмининг шундай бир аҳволи тушуниладики, бунда унинг барча функциялари ташқи муҳит билан мувофиқлаштирилган бўлади, ҳамда унда қандайдир касалликлар туфайли бўлган ўзгаришлар кузатилмайди. Хуллас, саломатлик бу – инсоннинг ҳам руҳий, ҳам жисмоний, ҳам ижтимоий барқарорлик ҳолатидир.

Саломатлик ҳақидаги фан Валеология лотинча valeo-сўзидан олинган бўлиб, “саломат бўлмоқ” ёки “соғ-саломат яшамоқ”, юнонча logos—«илм, фан» деган маънони билдиради. Саломат-ликнинг асосий аломатлари – ташқи муҳитга юқори даражали мосланишидир.

Мосланишнинг асосий вазифаси – ГОМЕОСТАЗни (орга-низм ички муҳити доимийлигини) сақлаб туришда бошқарув механизмларини (нерв, гормонал, иммунитет ва АПУД тизим-ларни) такомиллаштиришдир.

Организмнинг касаллик омиллари таъсирига нисбатан барқарорлиги ташқи муҳитнинг ноқулай таъсирига унинг чидамлилиги билан белгиланади. Одамнинг саломатлик даражаси қанчалик юқори бўлса, унинг турли юқумли касалликларга, паст ва юқори ҳароратга, жисмоний ишларга бўлган чидамлилиги ҳам шунчалик барқарор бўлади.

Абу Али ибн Сино (саломатлик ва касаллик ҳақида): “ Ҳар бир соғлом одамга мувозанатдан озгина четга чиққан ҳолат тўғри келади, у жуда катта эмас”. “Касалликинг келиши мувозанат ҳолатидан жуда четга чиқишдан бошқа нарса эмас”, — дейди.

У соғлиқ ва касаллик даражаларини:

1. Тана ўта соғлом,

2. Тана ўта соғлом эмас.

З. Тана соғлом эмас, лекин касал ҳам эмас.

4. Тана яхши ҳолатда, саломатликни тезда қабул этувчи.

5. Тана енгил касал.

6. Тана ҳаддан ташқари касал, деб тушунтиради.

ХХ асрнинг охирларида унинг юқоридаги фикрлари, яъни соғлиқнинг қандай аҳволда эканлиги субъектив (сўраб-суриш-тириш), ҳамда объектив текширув орқали аниқланади. Лекин олинган натижалар ҳар доим ҳам бир-бирига мувофиқ келавер-майди. Чунончи, касалликниниг объектив белгилари мавжуд бўлмаган бир вақтда, киши ўзини ёмон ҳис қилгани ҳолда унинг организмида объектив касаллик аломатлари мавжуд бўлган. Саломатлик билан касаллик ҳолати ўртасидаги чегара кўп ҳолларда қийин ва шартли равишда белгиланган.