Сейтназаров М

5.Президент И.Каримовтың «Жоқары манауият жеңилмес күш» китабының мазмуны ҳәм әҳмийети темасының технологиялық картасы

Жумыс басқышы	Жумыстың мазмуны
	Оқытыўшы	Тыңлаўшы
I.Темаға кирисиў (10 минут)	Теманың аты айтылады, сабақтың мақсети менен таныстырады	Тыңлайды Теманың атын жазып алады
	1.2. Тема бойынша қысқаша мағлыўмат бериледи 1.3. Топар бир неше киши топарларға бөлинеди 1.4. Сораўлар жазылған карточкалар киши топарларға тарқатылады 1.5.топарларда ислеў қағыйдасы түсиндириледи	Сораўларды жазып алады Тыңлайды
II. Тийкарғы бөлим (20 минут) (40 минут)	2.1. Топарлар берилген сораўларға жуўаплар излеп жумыс алып барыўын айтады 2.2. Топарлар таяр болғаннан соң лидер таңлап ҳәр бир сораў бойынша жуўап бериўин сорайды 2.3. Жуўаплардың дурыс қателигин анализлеп туўырлап барады	Биргеликте ислейди Лидер жуўап береди Тыңлайды
	2.4.Жуўаплар улыўмаластырылып жуўмақ шығарылады	Дыққат аўдарады тыңлайды
III. жуўмақлаўшы басқыш (10 минут)	3.1. Тема бойынша улыўма жуўмақ жасайды 3.2. Тыңлаўшылардың берген жуўаплары бойынша баҳалайды	Дыққат қылады
	Электрон тест слайдын қойып ҳәм тест шешиўин тапсырады	Биргеликте тест шешеди

Президент Ислам Каримовтын“Жокары манауият-женилмес куш”
атлы китабынын кыскаша мазмуны

Жобасы

Кирисиў
1.Манауият инсаннын улгайыу хам куш –кудирет дереги

2.Гарезсизлик–манауий тиклениу хам жетилисиу

3.Манауиятка топылыс-озлигимизге хам келешегимизге топылыс

4.Уатанымыз рауажланыуынын беке фундаменти

Кирисиу:
«Жокары манауия- женилмес куш» китабы торт баптан ибарат болып, онда адамзат ушын ҳамме заманларда да ен уллы байлык болып келген манауияттын мани-мазмуны, онын инсан хам жамийет турмысындагы орны хам аҳмийети, бул кыйын хам коп кырлы тусиниктин теориялык хам амелий тареплери ҳар тареплеме, кен қамраулы пикир хам шешимлер арқалы анализ жасалган. Шыгармада гарезсизлик жылларында журтымызда миллий манауиятымызды тиклеу, оны заман талаблары тийкарында рауажландырыу бойынш амелге асырылып атырган улкен ислер, бул бойынша алдымызда турган мақсет хам уазыйпалар ҳакқында хар тареплеме пикир журитилген. Автор бугинги машакатлы глобалласыу дауиринде манауият тарауында пайда болып атырган ахмийетли машкалалар, халқымыз манауиятын асырау хам жокарылатыу, асиресе, жас аулад қалби хам санасын турли зыянлы идея хам идеологиялар тасиринен сақлау хам коргау маселелерине айрыкша итибар қараткан.

Автор “Манауий кауип” тусинигине итибар қаратып, ауели, тили, дини, исениминен қатий назер, ҳар қайсы адамнын тан манидеги еркин инсан болып жасауына қарсы қаратылган, онын айне руҳый дуньясын изден шыгарыу мақсетин козде тутатугын идеологиялык, идеялык хам информацион кауиплер жыйындысын анлататугын атама екенин далиллейди. Турли идеологиялык кауиплердин миллий хам диний тамырларымызга балта урыуы, олардан бизди путкиллей узип таслаудай жауыз мақсетлерди гозлеуин, мине усы ашшы ҳақыйқатты журтымыздагы ҳар бир инсан, ҳар қайсы ата-ана, ен ахмийетлиси, ҳар қайсы жигит-қыз терен анлап алыуы зарурлигин анлатады. Бунын ушын болса ата-аналар, устазлар усы маселеде кырагылыкты жойтпауы, жаслар тарбиясында хеш бийпаруалыкка берилиу мумкин емеслиги айтып отиледи.
Бул китаптын “Манауият - инсаннын улғайыу хам куш-қудирет дереги” деп аталган биринши бабында тийкаргы итибар манауият тусинигинин мазмун-маниси, онын инсан хам жамийет искерлигинде пайда болыуы, ҳар бир халық, миллет хам шахстын турмысы менен уйғынлыгы ҳақкында пикир журитиледи. Автор манавиятты калиплестиретугын тийкаргы олшем есапланган манауий мийрас, мадений байлыклар, жергиликли тарийхый естеликлердин орны хам аҳмийети ҳакқында хар тареплеме токталады.
Сондай ак, усы бапта инсан хам жамийет рауажланыуынын ахмийетли дереги- манауий хам материаллык турмыс уйгынлыгы, мине усы принциплер бир-бирин бийкар етпеслиги, керисинше, бир-бирин толтырыуы ҳамде мамлекетте сиясий, социаллык, экономикалык тураклылык хам рауажланыудын беккем кепили болып хызмет етиуи сыяклы маселелерге айрыкша итибар каратылган.
Бул баптын “Манауиятты анлау” деп аталган биринши болиминде автор “Манауият” тусинигине томендегише тарийп береди: “Манауият–инсанды руҳый паклениу, қалбтен улғайыуга шакыратугын, адамнын ишки дуньясы, ирадасын бакыуат, ийман-исенимин путин ететугын, хужданын оятатугын шексиз куш, онын барлык қарасларынын олшеми”. Усы тарийпте инсаннын ишки хам сырткы табиятынын, туп мазмунын белгилеуши идеялык, идеологиялык, агартыушылык, мадений, диний хам адеп икрамлылык қараслардын оз ара байланыслылыгы тийкарлап берилген.
Китапта Жер жузинде турли миллетлер, халықлар, мамлекетлер болганы сыяклы, инсанлардын табияты да озгешелиги де турли екени, олардын бир-биринен парықлы турмыс таризи, урп-адет хам дастурлери, маденияты барлыгы хам булардын барлыгы бирлемши олшем-манауият пенен олшениуи турмыслык мысаллар арқалы анализ етилген.
Автор манауият ҳакқында пикир журитер екен, бул маселени терен анализ еткен, онын унамлы тареплери менен шекленип қалмастан, кыйын тареплерин де назерден шетте қалдырмаган. Бул дуньяда омир бар екен, хар кыйлы адамлар, олардын санасы ойлауындагы оз-ара уксамаслык хам карсылыклар сақланып қала бериуи, турли дунья қараслар, агым хам багдарлар бар екенлигин табиий ҳал деп қабыл етиу зарурлигин хар таманлама тийкарлап берген.
Автор 150 жылга шамалас дауам еткен колониялык дузим дауиринде аяк асты болган манауий-агартыушылык мийрасымыз, миллий қадириятларымызды тиклеу ҳамде оларды заман талаблары тийкарында рауажландырыу оте ахмийетли турмыслык зарурликке айланганы, гарезсизлик жылларында бул маселе амелге асырылган туп реформалардын негизин кураганын айрыкша атап отеди. Китапта откен дауир дауаында ески дузимнен ауыр мийрас болып қалган иллетлерге, ел-журтымызга карата кемситиу хам миллий маплеримизди менсинбеушилик ҳалатларына шек койыу, жергиликли қадириятларымыз, динимизди тиклеу, турмысымызда тарийхый адалатты қарар топтырыу, жана жамийет қурыу жолында халқымыздын манауий жетилисиуин оз алдымызга қойган жокары дарежели мақсетлерге жетиуде шешиуши олшем деп қарау хам усы тийкарда ис алып барыу дайым жокары уазыйпа болып келгени коплеп мысаллар арқалы корсетип берилген.
Шыгармада автор барлык дауирлерде, хар кандай баскыншылыкларга карамастан, хам ата-бабаларымыз ауыр хам машакатлы шараятларда озлигин жойтпастан, манауий турмыс олшемлери, адеп икрамлылык қагыйдаларына амел етип, камилликке карай унтылып жасаганы хам женислерге ерискенин айрыкша атап отеди. Булл бойынша жаҳан халықлары тарийхынан, асиресе, Япония хам Кубла Корея мамлекетлери турмысынан ибратлы мысаллар келтиреди. Сондай ак, зорауан хам жауыз кушлер қайсы бир халық ямаса мамлекетти озине бойсындырып, онын байлыкларын ийелемекши болса, ауели, оны қуралсызландырыуга, ягный ен уллы байлыгы болган миллий қадириятлары, тарийхы хам манауиятынан айырыуга урыныуы ҳакқындаг тарийхый ҳақыйқаттан жуумак шыгарыуга шакырады.
Китаптын “Манауиятты калиплестиретугын тийкаргы олшеми” атлы болиминде бугинги кунде манауиятымызга тасир откеретугын барлык дерек хам олшемлер терен анализ жасалган. Автор ҳар қандай халық ямаса миллеттин манауиятын онын тарийхы, озине тан урп-адет хам дастурлери, турмыслык қадириятларынан айырган ҳалда коз алдымызга келтириу болмаслыгын айрыкша атап откен. Соннан келип шыккан халда, манауий мийрас, мадений байлыклар, жергиликли тарийхый естеликлер бул бойынша ен ахмийетли дереклер сыпатында келтирилген.
Китапта бизин аййемги хам гоззал улкемиз тек Шыгыс емес, балким жаҳан цивилизациясы бесиклеринен бири болганы, бул теберик жерде азел-азелден мадений хам манауий тамырлары терен, жокары интеллектуал санасына ийе халық жасап келгени, не-не уллы адамлар, алым хам уламалар, сиясатшы хам саркардалар жетисип шыққаны, дуньялык хам диний илмлердин галабалык цивилизация хам маденияттын озине тан курамына айланып кеткени, айсиресе, ислам дини менен байланыслы билимлердин тарийхый ен жокары басқышына котерилиуинде ана журтымызда тууылып камалга жеткен уллы инсанлар хызметлери коп екени корсетип берилген.
Сондай ак, ата бабаларымыз ой ориси хам акылы менен жаратылган ен аййемги тасжазыу хам катарлар, халық ауыз еки доретиушилиги улгилеринен тартып, бугинги кунде китапханаларымыз газийнесинде сақланып атырган мын-мынлап колжазбалар, оларда топланган тарийх, адебият, саният, сиясат, адеп икрамлылык, философия, медицина, математика, минералогия, химия, астрономия, архитектура, дийқаншылык хам басқа тарауларга тийисли қымбатбаҳа шыгармалар бизин уллы манауий байлыгымыз екени мактаныш пенен тилге алынады. Атап айтканда, буннан шама менен уш мын жыл алдын Хорезм аймагында жаратылган «Авесто»дай бийбаҳа манауий естеликтин орны хам аҳмийети ҳакқында толык пикир журитиледи. Автор «Авесто»нын туп мани-мазмунын белгилеп беретугын «Эзгу фикр, эзгу сўз, эзгу амал» деген принципти ҳазирги заман ушын да ибратлы сабақ дереги деп тарийп береди.
Китапта халық ауыз еки доретиушилигинин табылмас дурданасы болган «Алпамыс» дастаны ҳакқында айрыкша соз журитер екен, автор оны қаҳраманлык қосығы сыпатында баҳалайды. Егерде халқымыздын ески хам атаклы тарийхы таусылмас бир дастан болса, «Алпамыс» мине сол дастаннын шаҳ байти , деп автор пикир билдиреди. «Алпамыс» дастаны бизге уатанпаруарлык пазыйлетлеринен сабақ бериуин, манауий тарбия ушын улкен аҳмийетке ийе екенлигин атап отеди.
Автор китапта халқымыз ушын ен ески, миллий байрам - Наурыз байрамын турмыс мангилиги, табияттын жокары қудирети хам шексиз саҳауатынын, коп мын жыллык миллий келбетимиз, жокары дарежели урп-адетлеримиздин кайталанбас кориниси деп тарийп береди. Оны халқымызга мунасип адамыйлык, меҳр-ақыбет, жаксылык сыяклы жокары озгешеликлерди калиплестириуши дерек сыпатында мактаныш пенен тилге алады.
Автор китапта манауияттын жокарылауы менен оз ара байланыслы болган улкен олшем –муқаддес динимиз ҳакқында да айрыкша токталып отеди. Ислам динин адамзаттын жокары идеаллары, ҳақ хам ҳақыйқат, инсап хам адалат хаккындагы арзыу-арманларын озинде жамлеген, оларды тураклы қагыйдалар коринисинде беккемлеп кеиятырган идея хам караслардын анык бир дузими таризинде жокары бахалайды. Сонын менен бирге, бугинги кунде ислам динине карата путкил дуньяда қызыгыу хам умтылыу кушейип, онын тарепдарлары кобейип баратырганына итибар қаратады. Усы маниде, халқымыз манауиятын жетилистириу, руҳый паклениу, жаксылыкка умтылып жасауда онын тасирин сақлау мақсетинде муқаддес ислам динимизди хар турли ғарезли кауип хам топылыслардан, боктан хам жалалардан коргау, асрап-абайлау, туп магансын онип-осип киятырган жас ауладымызга туўры тусиндириу, ислам мадениятынын жаксы идеяларын кен угитлеу уазыйпаларын баян етеди.
Автор уллы гайраткерлер хам алымлардын ислам мадениятын рауажландырыуга коскан кайталанбас улеси хаккында соз журитип, ен ауели, хаклы рауиште мусылман алеминде «муҳаддислер султаны» деген ат пенен улкен данк қазанган Имам Бухарий хаккында, онын «Ал-жомеъ ас-саҳиҳ» китабынын аҳмийети ҳакында жокары мактаныш пенен соз журитеди.
Шыгармада, сондай ак, Абу Иса Муҳаммед ибн Иса Термизий, Имам Матуридий сыяклы уллы инсанлардын улкен ақыл-закауаты хам жигерлилиги ҳақкында да толык маглыуматлар келтириледи.
Китапта барлык ислам алеминде белгили хам атаклы болган Бурҳаниддин Марғинаний, Абдулхалық Ғиждууаний хам Баҳауаддин Нақшбанд сыяклы уллы инсанлардын мубарек келбетлерине улкен хурмет корсетип пикир журитиледи.
Автор, сондай ак, Озбекистан жеринде онип оскен жане бир топар уллы инсанлар алымлардын илмий-доретиушилик ашылыулары хаккында, атап айтканда, Муҳаммед Муса Хоразмий искерлигинин улыума инсаний рауажланыуга улкен тасири, Аҳмад Фарғанийдин «Астрономия тийкарлары ҳакқында китап»ынын илимий аҳмийети, Абу Райҳан Берунийдин илимий мартлиги, Ибн Синанын уллы шыгармалары хаккында соз етеди.
Автор уллы бабаларымыздын манауий алеми хаккында пикир журитер екен, Саҳыбқыран Амир Темур ҳакқында айрыкша токталады, онын ақыл, адалат хам жокары манауият менен журитилген искерлигин ибрат сыпатында келтиреди, аклыгы, алым Мырза Улығбектин жумысларын жокары манауий мартлик тымсалы сыпатында атап отеди.
Шыгарманын усы болиминде озбек халкынын манауий дуньясынын калиплесиуинде жуда улкен кушли тасир корсеткен жане бир инсан – Алишер Науайы ҳакқында мактаныш пенен соз етеди. Халқымыздын санасы хам ой ориси, маденияты тарийхында путкил бир дауирди кураган бул уллы инсанды автор аулийелердин аулийеси, данышпанлардын данышпаны, шайырлардын султаны деп тарийплейди.
Китаптын усы болиминде автор миллетимиз манауиятын калиплестириу хам жетилистириуде шанарактын орны хам тасири шексиз екенин атап отеди, оны инсан дунья қарасын белгилейтугын манауий олшем хам қараслар-жаксылык хам, жокары инсанийлык хам меҳир-ақыбет, ар-намыс хам апиуайылык сыяклы муқаддес тусиниклердин фундаменти калиплесетугын макан деп баҳалайды. Автор жасларымызды ҳар таманлама саламат хам баркамал етип тарбиялау, турмыс мангилилиги, ауладлар дауамыйлыгын тамийнлейтугын манауият қорғаны болган шанаракты беккемлеу бугинги кунде баршемиздин тийкаргы уазыйпамыз болып калмастан, балким инсаныйлык буршымыз екенин атап отеди.
Китапта манауий турмысымызды жетилистириуде маҳалленин роли хам тасири улкен екени келтириледи, журтымыздагы манауий ықлым хам жагдайдын озине тан айнасы болган маҳаллелерге манауий-агартыушылык алемимизди жетилистириуде жанеде кобирек имканият бериу зарурлиги атап отиледи.
Автор манауиятты калиплестириуге узликсиз тасир ететугын ахмийетли турмыслык дерек–талим-тарбия дузимине айрыкша итибар қаратып, Кадрлар таярлау миллий дастурин ислеп шыгыу менен байланыслы процессти анализ жасайды. Ол узақ жыллар дауамында бул тарауда талай машкалалар жыйналып калганын, ўзи шахсан усы дастур жойбары устинде сегиз ай дауамында жумыслар процессинде буган исеним хасыл еткенин атап отеди. Сонын ушын да оте ауыр хам жууапкершиликли, бирак шешимин ози боадылыкка салып болмайтугын жумысты баскышпа-баскыш изшиллик пенен орынлау ушын улкен жумыслар алып барылганын атап отеди.
Талим-тарбия дузиминдеги реформалар басланган даслепки жылларда жаҳан тажирийбеси хам турмыста озин коп марте ақлаган ҳақыйқаттан келип шыгып, егер бул мақсетлеримизди женисли рауиште амелге асыра алсак, тез арада турмысымызда унамлы манидеги «партлау эффекти»не, ягный жана талим моделинин кушли натийжесине ерисемиз, деген пикир бугин амелде оз тастыйғын тауып атырганын автор мактаныш пенен айтып отеди.
Хакыйкатында да, гарезсизлик дауиринде жаратылган, барлык шарт-шараятларга ийе болган академик лицей хам касип-онер коллежлери, жокары оқыу журтларында билим алып атырган, заманагой касип-онер хам илим-агартыушылык сырларын уйренип атырган, ҳазирденақ еки-уш тилде аркайын сойлесе алатугын минлап оқыушылар, улкен турмыска жолланба алып атырган, оз билими, зийреклиги хам интелектин айкын корсетип атырган жас кадрлар мысалында мине усындай арзыу-умтылыслары бугиннин озинде оз ҳасылын берип атырганынын гуасы болып атырмыз.
Усы баптын ушинши болиминде“Манауий хам материаллык турмыс уйғынлыгы” маселеси ўйрениледи. Онда манауияттын инсан хам жамийет турмысындагы мазмуны ҳакқында соз кетер екен, бул бойынша асирлер дауамында қызғын тартысларга себеп болып киятырган ахмийетли бир маселеге, ягный адамлардын кунделик турмысы хам искерлигинде материаллык хамде манауий тийкарлар уйгын болганда гана бахытлы турмыска ерисиу мумкин екенине итибар қаратылады.
Китапта гарезсизлик жылларында жамийетте манауий хам материаллык турмыс уйғынлыгы маселесине айрыкша итибар берилгени атап отилер екен, айрым бир сиясатшы хам теоретиклердин, алдын материаллык турмыс, кейин манауий маселелерди ойлау керек, деген мазмундагы пикирлеринин кате екенин анык мысаллар аркалы далиллеп береди.
Шыгарманын екинши бабы “Гарезсизлик–манауий тиклениу хам жетилисиу” деп аталган.
Усы баптын “Миллий идея хам манауий турмыс” деп аталган биринши болиминде миллий идеянын пайда болыуы, ол озинин ишки мазмун-маганасына карай, манауий ҳадийсе есапланыуы айрыкша белгилеп отиледи. Хакыйкатында да, миллий идея, манауият хам манауий турмыс ортасында оз-ара диалектик байланыс бар. Бул болса усы болимде хар тареплеме жаратылып берилген. Онда атап отилгениндей, ҳар бир мамлекет ямаса жамийеттин жокары мақсети халықты, инсанларды ҳар таманлама парахат турмыс кешириуи, тыныш-татыу жасауын тамийнлауден ибарат. Сол себепли автор миллий идеяга анық хам логикалык тийкарланган тарийп береди. Ягный, миллий идея ата бабалардан ауладларга отип кастерленип киятырган, усы журтта жасап атырган ҳар бир инсан хам путкил халықтын қалбинде терен тамыр урып, онын манауий калеуи хам турмыс талабына айланып кеткен, керек болса, ҳар қайсы миллеттин арзыу-умтылыс хам умит-мақсетлерин озинде жамлеген уллы куш сыпатында баҳалайды.
Усы баптын “Манауият хам жамийеттин жаналаныуы” деп аталган екинши болиминде мамлекетимизде жана турмыс, жана жамийет фундаментин жаратыуда еркин пухара манауиятын калиплестириу маселеси жуда дауир талабындагы ахмийетке ийе екенине итибар каратылган.
Автор кейинги пайытта санаат тарауында ашкаралыкты пеш қылып, телевизор, кино экранларында, баспа куралларында бийманиликти, айрым уаклары хатте адеп икрамлылыктын бузыклык тареплерин корсетиу ҳалатлары да кобейип баратырганына итибарды қаратады. Китапта “қадирият” тусинигинин мани хам мазмуны анализ жасалып, тарийх сынауларанан откен, миллий маплеримиз, бугинги хам ертенги арзыу-умтылысларымызга, рауажланыу талапларына толық жауап беретугын, жыллар откен сайын қадири артып баратугын идея хам тусиниклер гана шын манидеги қадирият сыпатында баҳаланады.
Албетте, озликти анлау, миллий сана хам ой ористин кориниси, ауладлар ортасындагы руҳый-манауий байланыс тил арқалы жузеге келеди. Ана тили бул-миллеттин руҳы екени китапта айрыкша тилге алынады. Гарезсиз рауажланыу жылларында, асиресе, 1992 жыл 7 декабрде қабыл етилген Озбекистан Республикасы Конституциясында мамлекет тилинин мақамы ҳуқықый жактан анық белгилеп қойылганы жуда ахмийетли болып есапланады.
Екинши баптын “Реформалар хам олардын манауий олшеми” деп аталган болиминде Озбекистан гарезсизликке ерискеннен кейин амелге асырылган туп реформалар хам олардын мазмуны хам аҳмийети, халқымыз турмысына тасиринин тийкаргы жокары багдарларына анализ жасалган.
Автор атап откениндей, бунын ушын ауели халқымыздын турмыс таризи, миллий дастур хам қадириятлары, халыктын кейпияты ҳар таманлама есапка алынады. Себеби реформалардын ертенги натийжеси халықтын оларга саналы катнасыгы, оларды толық қоллап-қууатлауы хам терен анлап жетиуине байланыслы. Сол себептен мине усындай олшемлер тийкарында бугинги кунде барлык дуньяда озбек модели сыпатында тан алынган рауажланыу модели ислеп шыгылды. Бул моделдин тийкаргы принциплери томендегилерден ибарат: 1) экономиканын сиясаттан устинлиги; 2) мамлекет бас реформатор; 3) нызам устинлиги; 4) кушли социаллык сиясат; 5) реформаларды эволюцион рауиште амелге асырыу.
Китапта озбек модели принциплерин амелге асырыу натийжесинде қолга киритилген женислер, олардын социаллык-сиясий хам манауий-агартыушылык аҳмийети ашып берилген.
Бир соз бенен айтканда, китапта баян етилген негизинде ҳар қандай реформалар ен ахмийетлиси натийжели ауели халыктын манауий-рухый карасларындагы жаналаныу процесслери, онын санасы ой орисинин жокарылауы, мамлекетте жуз берип атырган озгерислер онын турмысына тақдирине байланыслы болганын терен сезиу менен белгиленеди, деген пикирлер бугин турмысымызда оз тастыйғын таппақта.
Шыгармада “демократия” тусинигинин мазмун-маниси анализ етилип, ол томендегише тарийпленеди: “демократия ен ауели манауий олшемлер тийкарында басқарылатугын, кушли ҳуқықый мамлекет, кушли пуқаралык жамийет дегени”.
Автор демократиянын мине усы еки қанатынаа таянып, “Кушли мамлекеттен— кушли жамийетке карай” концепциясынын ислеп шыгылганы хам турмыска изшил енгизилип атырганын атап отеди.
Китаптын “Манауиятка топылыс—ўзлигимиз хам келешегимизге топылыс” деп аталган ушинши бабында глобалласыу процессинде, онын мазмун-маниси, унамлы хам унамсыз тареплерин ҳар таманлама анализ етип, пикирге қарсы пикир, идеяга қарсы идея менен гуресиудин аҳмийети ҳакқында соз журитеди.
Усы баптын “Глобалласыу процесси хам манауий топылыслар” болиминде дуньяны тез пат пенен озгертирип атырган “глобалласыу” ҳадийсесинин колеми хам тасири бугинги кунде кенейип, кушейип баратырганы атап отиледи. “Усы маниде—глобалласыу—бул ауели турмыс таризинин узликсиз дарежеде тезлесип барыуы дегени— деп айтады автор”.
Шыгарманын ушинши бабынан орын алган “Пикирге қарсы пикир, идеяга қарсы иде” деп аталган болиминде ҳазирги уақытта дуньянын геополитик, экономикалык-социаллык, хабар-коммуникация келбетинде туп озгерислер жуз берип атырган шараятта идеяга қарсы идея, жауызлыкка карсы агартыушылык пенен гуресиу зарурлиги ҳар таманлама тийкарлап берилген.
Шыгармада автор жас ауладты турли манауий кауиплерден коргау хаккында токталып, тек халыкты улыглайтугын уллы пазыйлетлер хаккында емес, ал дал уакытта онын рауажына унамсыз тасир корсететугын намакул адетлер хаккындада пикир журитеди. Биринши гезекте, эгоистлик хам немкурайлык, агайын-уруушылык хам аймакшылык, коррупция хам мансаппаразлык, басқаларды менсинбеушилик сыяклы иллетлерден жамийетти путкил куткарыу зарурлиги ҳакқында куйинип жазады.
“Жокары манауият–женилмес куш” китабынын тортинши бабы “Уатанымыз рауажланыуынын беккем фундаменти” деп аталып, ол еки болимнен ибарат. “Инсан қалбине жол” деп аталган биринши болиминде “Манауиятты ... қудиретли кушке айландырыу ушын ... қандай маселелерге биринши гезекте итибар бериу, қандай ислерди амелге асырыу зарур?” деген сауал қойылып, “бул бойынша искерликти ҳар таманлама пухта ойланган дузимли рауиште шолкемлестириу”гана “инсан қалбине жол табыу”да шешиуши роль ойнауы хар тареплеме анализ жасалады.
Усы болимде манауиятты инсан қалбине синдириу машақатлы хам сондай ак кунделикли искерлик екени, оны дузимли рауиште шолкемлестириу болса, мақсетке ерисиудин бирден-бир жокары жолы екени ҳакқында соз журитиледи. Усы себептен де китапта талим-тарбия тарауы, баспа, телеведение, интернет хам басқа галаба хабар кураллары, театр, кино, адебият, музика, сууретшилик хам ҳайкелшилик саниятына шекем, ягный инсан қалби хам санасына тасир откеретугын барлык тараулардагы искерлигимизди халыктын манауий зарурлиги, заман талапларына сай рауиште кушейтиу зарурлиги жане бир марте кайталанады.
Китап авторынын қатий пикирине бола, “Инсан қалбине жол ауели талим-тарбиядан басланады”. Сол себепли “оқытыушы хам устазлардын жокары дарежели мийнети ҳурмет пенен тилге алынады.
Янги инсонни тарбиялашда ўзини ўзи бошқаришнинг ноёб институти бўлган маҳалла ва унинг оқсоқоллари, фаоллари, фуқаролар йиғинларининг диний маърифат ва маънавий-ахлоқий масалалар бўйича маслаҳатчиларининг ижобий таъсири ҳам кучайиб бормоқда. Улар одамлар кўнглига йўл топиб, уларнинг дарду ташвишига шерик бўлиб, ўз вақтида амалий ёрдам, ўринли маслаҳатлар бераётгани жойларда меҳр-оқибатнинг кучайиб, тинчлик-осойишталикнинг барқарор бўлишига хизмат қилаётгани іаєида китобда ибратли фикрлар баён қилинади.
Журтымызда жана турмыс, жана жамийеттин манауий тийкарларын беккемлеу, камил инсан тарбиясында узликсиз орын тутатугын “еркин доретиушилик ушын, миллий қадириятларымыз хам бай манауиятымызды, халқымыз тарийхын, онын бугинги терен мазмун турмысын толық хам ҳаққаный саулелендириу ушын зарур шараятлар жаратылды”. Айне уакытта ҳазирги дуньяда турли манауий топылыслар, атап айтканда “галабалык маденият”тын да зыянлы тасири кушеймеқте. Бул тасирлерден “перзентлеримиздин санасын ой орисин коргауда илим пан хам маденият жамаатшилиги, доретиушилик халкынын орны хам роли барган сайын артып бармакта”.
Инсаннын “манауий дуньясын ашатугын жане бир қудиретли курал” бул—соз санаты, адебий адебият. Адебият бурыннан халық қалбинин айнасы, ҳақыйқат хам адалат жыршысы болып келеди. Китаптын усы бабында музика санаты рауажына да айрыкша итибар қаратылады. “Халқымыз турмысында музыка азел-азелден узликсиз орын тутып келеди. Миллий мадениятымыздын озине тан курамы болган театр санаты хаккында да китапта хар тареплеме пикирлер журитиледи, “ҳазирги уақытта республикасыз театрларында турли тема хам жанрларда коплеб спектакллер жаратылып атырганы, оларда озине тан излениулер дауам етип атырганы” атап отиледи. Кино ҳазирги кунде санаттын ен галабалык тури болып, бул тарауда Озбекистанда озине тан доретиуши мектеп жаратылган
Усы бапта Миллий ой орис интелектине ийе болган укыплы жасларды тарбиялау бойынша амелге асырылып атырган ислар белгиленип отилер екен, бул бойынша коркем санаттагы озгерис хам женислер де айтып отиледи.
Гарезсизликке ерискеннен кейин тарийхый адалат қарар тауып, халқымыздын тапталып келген миллий мактанышын котериу мақсетинде Саҳыбқыран Амир Темурдын тек гана мубарек аты емес, бай мийрасы хам естелигин, айне пайытта тарийхий келбетлерин де тиклеуге қарар қылынды. Тек гана Амир Темур келбети емес, “излениу хам тажирийбелер тийкарында кейиншелик Ферғана каласында – Аҳмад Фарғаний, Ургенште – Муҳаммад Муса Харезмий хам Жалалиддин Мангуберди, Науайы каласында – Алишер Науайы, пайтахтымызда–Ғафур Ғулам, Абдулла Қаҳҳар хам Зулфия сыяклы алымлар, жазыушы шайырларымыз ҳайкелерин, Термизий каласында Алпамыс, Қаршы каласында болса “Ел-журт таянышы” хам босқа онлап манументал санат шыгармалары жаратылганын атап отеди.
Усы баптын “Ен уллы мартлик” атлы екинши болиминде “жер жузиндеги барлык олмес естеликлер, инсаният турмысын туптен озгертип жиберген барлык уллы ашылыу хам ойлап табыулар, классик коркем онер хам адебият дурданалары, мартлик хам қаҳарманлык улгилери”нин “адамзаттын ақыл-ой ориси, интелекти хам манауий мартлиги” себепли жаратылыуы хаккында пикир журитилип, мине усындай мартлик тымсалы болган инсанлардын ибратлы турмысы хам искерлиги хаккында пикир журитиледи.
Шыгарманын жуумаклаушы болиминде автор манауияттын турмысымыздагы орны хам аҳмийети ҳакқындагы фикир-карасларына жуумак жасап, манауий жетикликке ерисис– бул бир жыллык ямаса бес-он жыллык ис емес, балким халық, миллет оз миллий манауиятын жыллар, асирлер дауамында жокарылатып, байытып барыуына итибар каратады. Себеби манауият катып калган исенимлер жыйындысы емес, керисинше, удайы ҳарекеттеги узликсиз процесс болып, рауажланыу дауам етер екен, онын тезлик журиуи себепли манауий турмыс алдына койылатугын жана-жана талаплар да тураклы пайда бола береди.