Scientific progress volume ǀ issue ǀ

ǀ
ISSUE 2 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 490
qancha sabablari bor edi: - bosma nashrlar paydo bo'lgunga qadar ommaviy axborotning 
og'zaki va yozma shakllarining rivojlanmaganligi; - mish-mishlarning nisbatan 
arzonligi; - tsenzuraning jiddiyligi; - tomoshabinni chalg'itish istagi; - auditoriyaning 
asosiy qismini ma'lumotga bo'lgan ehtiyojdan chalg'itish va shu bilan nashrning tirajini 
oshirish istagi. 
Biz allaqachon aytgan edik, bugungi kunda soxta yangiliklar endi yangilik 
emas. 
Xo‘sh, qachondan gazetalarda soxta, yolg‘on xabarlar chiqa boshladi?
Bunday 
allaqachon rasman tan olingan yangiliklar bosma ommaviy axborot vositalari paydo 
bo'lganidan beri mavjud. Mutaxassislar bu voqealarni uch yuz yil oldin, aniqrog'i, 
Germaniyada 17-asrda birinchi marta paydo bo'lishi bilan sanashadi. Tasdiqlanmagan 
ma'lumotlar uchun nashrlarda gazeta o'rdak atamasi ishlatilgan. O'z gazetalarining 
tirajini ko'paytirishni va ularning yangiliklariga e'tibor berishni istagan muharrirlar 
shubhali va tasdiqlanmagan, lekin ayni paytda jozibali xabarlardan so'ng, ikkita NT 
harfini qo'yishdi.
Bunday ramzlar ostida yangiliklar odatda quyidagi satrlar bo‘ylab 
paydo bo‘lardi: “Taksi okrugida olti barmoqli ikki boshli bola tug‘ildi.” Dastlabki 
kunlarda odamlarni xushnud etish uchun soxta xabarlar, “eshitilmagan va eshitilmagan” 
xabarlar tarqaldi. jamoatchilikni chalg'itish uchun berilgan. Ko'pgina an'anaviy 
nashrlarga xos bo'lgan gazeta o'rdak tabiatda hazil edi. 
Muallif odatda o‘z g‘oya va 
g‘oyasini yumor orqali yetkazgan.
Hazil xalq og‘zaki ijodining mevasi bo‘lib, u 
hayotdagi turli xunuk, beparvo hodisalarga javob sifatida namoyon bo‘ladi.
"Hazil - bu 
odamlarni boshqa fikrlardan chalg'itish uchun kimnidir kulgili holatga keltiradigan 
harakat yoki yangiliklar mavzusi." Hazil mualliflari voqea, holat va hodisalarning 
ma’nosini xalqqa yetkazish uchun o‘zlari ishtirok etmagan bo‘lsalar
-da, eshitgan gap-
so‘zlari asosida turli voqealarni o‘ylab topadilar.
A.Tertixniyning fikricha, muallif 
voqeaning o‘zi ko‘rmagan mayda detallarinigina o‘zgartirsa, sodir bo‘lgan voqeaning 
asosiy ma’nosi o‘zgarmaydi.
Va agar muallifning maqsadi odamlarni ko'ngil ochish 
yoki chalg'itish bo'lsa va faqat buning uchun u yolg'on voqeani o'ylab topsa, yakuniy 
ma'lumot boshidan oxirigacha noto'g'ri bo'lib chiqishi mumkin. 
Milliy virtual makonda axborot tarqatuvchilarni uch guruhga bo'lish mumkin. 
Bular rasmiy saytlar, o'z sahifalarida yangiliklarni nashr etadigan ijtimoiy tarmoqlar 
foydalanuvchilari va bloggerlar. Ko'pincha soxta yangiliklar ijtimoiy tarmoq 
foydalanuvchilari tomonidan tarqatiladi. Bunday ma'lumotlarning shakli, mazmuni va 
hajmining xilma-xilligiga qaramay, ular ko'pincha ma'lumot manbasini tekshirmasdan 
Internetda nashr etiladi. Ko'pchilik bo'lgan milliy virtual makonda soxta yangiliklar, 
ijtimoiy tarmoqlar va yangiliklar saytlari iste'molchilari ikki toifaga bo'linadi. Birinchi 
toifadagilar unchalik ahamiyat bermaydi. Ikkinchi toifa har bir postga ishonadi (kim va 
qanday maqsadda chop etilishidan qat'iy nazar) va hatto hissa qo'shadi. Rossiyalik 
tadqiqotchi Elena Proninaning so'zlariga ko'ra, ommaning ta'siriga tushib qolgan har bir 
kishi yangilikdan xabardor bo'lishi mumkin.O‘zbekistonda internetdan f
oydalanuvchilar 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3