Scientific progress volume ǀ issue ǀ

ǀ
ISSUE 2 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 153
структурасини мустаҳкамлайдиган боғланишлар йўқ. Кийим деталларининг 
шаклини шакллантириш пайтида букилган жой материалнинг бошқа турдаги 
деформациялари билан уйғун бўлиши керак [7].
Кийим
-
кечак, пойабзал, чарм
-
атторлик буюмлари деталларини фазовий 
шаклларини ҳосил қилишда деталларнинг алоҳида қисмларида чўзилиш 
деформацияси ва материалнинг сиқилиши жуда катта аҳамиятга эга. Материални 
чўзишда ва сиқишда ҳосил бўладиган
деформациялар анизатроп тузилишга эга 
бўлиб, у хусусиятлари ва турли йўналиш қийматлари билан фарқ қилади
[8-15] . 
Материалларда ҳажмли шаклларни сақлаб қолиш усулларидан бири, бу нам 
иссиқлик билан ишлов беришда уларни деформацияланишидир. Мўйна 
шакллантирилганда чармни намлаш чекланади. Конвектив ва иссиқликнинг 
биргаликдаги таъсирида қуритиш жараёнида намликни йўқотиш мўйнани 
шаклланишига олиб келади.
Шаклнинг дастлабки ҳолатини сақлаш ва алоҳида деталларга қаттиқлик 
бериш учун қотирмалар қўлланилади. Мўйна буюмларида шаклбарқарорликни 
таъминловчи қотирма сифатида енгил қаттиқ материаллардан фойдаланилади. 
Кейинги йилларда ўтказилган ўтказилган тадқиқотлар шуни кўрсатадики, мўйна 
буюмларида қотирма сифатида коллаген таркибли материаллар (КТМ) ни қўллаш 
мумкин экан [8]. Кийим пакетларини лойиҳалашда пакетларни шаклбарқарорлиги 
қандай комплекс хоссаларга эга бўлиши керак ва буни қандай воситалар билан 
амалга ошириш мумкин деган конструкторлар олдида мураккаб муаммолар пайдо 
бўлмоқда. 
Мўйнадан тайёрланган кийимлар ўзининг юқори эскиришга чидамлилиги 
билан ажралиб туради ва хизмат қилиш муддати унинг дастлабки шаклини 
сақлаган ҳолатига қараб аниқланади. Мўйна кийимларидан асосий материал 
сифатида ва конструктив
-
декоратив элемент турлари сифатида фойдаланиш 
мумкин
. 
Айтиш мумкинки, ҳажмли шакл элементларининг мустаҳкамлиги ипли 
бириктириш 
ва 
бичиш 
усулларидан 
фойдаланган 
ҳолда 
олиниши 
шакллантирилганга нисбатан юқори бўлади, аммо юқорида келтирганидек, ярим 
тайёр маҳсулотнинг яхлитлигини бузиш зарурияти улар истиқболларини 
пасайтиради. Бундан ташқари ипли бириктириш ва бичиш усулларида ишлаб 
чиқарилган безаклар буюмнинг меҳнат сарфини оширади. Шу сабабли ҳажмли 
безак элементларини тайёрлаш усулларини ишлаб чиқишда элементларни ҳажмли 
шакллари мустаҳкалигига алоҳида эътибор қаратиш зарур
[16-30].
Коллаген таркибли материалларнинг энг муҳим хусусиятлари уларнинг узоқ 
муддатга чидамлилиги ва ишлаш ишончлилиги хусусиятларидир [9].
Улар 
нафақат табиий кимёвий ва тола тузилиши, балки материалнинг мураккаб макро 
тузилиш табиати билан ҳам белгиланади.

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3