«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 6

 
1172 
 
Parmalash jarayonida materialning egiluvchan deformatsiyasi va uning 
parmalashdan keyingi egiluvchan tiklanishi sezilarli darajada va parma orqa sirtining 
eyilib ketishiga va ishqalanish natijasida haroratning yuzaga kelishiga ta’sir etadi. 
Ishlov berilayotgan materialning egiluvchan deformaiyasi va egiluvchan tiklanishi 
oqibatida orqa burchak kichiklashib borgani sari o‘q bo‘ylab yo‘nalgan kuch ortib 
boradi. 
So‘ngi yillarda yuqori darajada fizik-mexanik va ekspluatatsion xususiyatlarga 
ega bo‘lgan polimer kompozitsion materiallarni (PKM) ulushi sanoatda jadal o‘sib 
bormoqda. Ulardan ko‘p detallar olish imkoni mavjud, hattoki bazi bir po‘lat 
materiallarni o‘rnini ham bosa oladi. 
Metallarga nisbatan ehtiyot qismlarni ishlab chiqarish harajatlari kamayishi, 
mahsulot ulushining pasayishi va materiallarning utilizatsiya qilishini ortishi bilan 
bog‘liq.
Uglerod yoki ugleplastik bilan asoslangan polimer kompozit materiallari 
mashinasozlikda keng qo‘llaniladi. Ushbu materiallar yuqori mustahkamlikga, elastiklik 
va past zichlik bilan ajralib turadi. 
Bugungi kunga kelib sanoatda ishlov berish jarayonining samaradorligini 
oshirish uchun qirindilarni kesish muhitidan chiqarib olish muamosi aniqlandi. Ishlov 
berish jarayonida kesuvchi asbobning eyilishi sababli juda ko‘p kesuvchi asboblar 
ishlatiladi.
Teshiklarga ishlov berishni yangi usullarni joriy qilish, kesish asboblarni va 
kesish usullarni maqbulini tanlash, yuzaning kerakli sifatiga erishish, ularning narxini 
arzonlashtirish va teshiklarning aniqligini oshirishga yordam beradi. 
NATIJALAR 
Amalga oshirilgan nazariy eksperimental tadqiqotlar asosida parmalash 
jarayonining sifati, aniqligi va samaradorligini oshirishini ta’minlaydigan PKM 
detallarini teshiklarni parmalashda texnikaviy uslublar ishlab chiqildi. 
Polimer kompozit materilarni parmalashda tavsiya etilgan usuli, parmaning 
aylanish harakati va o‘q bo‘yicha siljishi davriy ravishda o‘q bo‘yicha siljishini to‘xtab 
turish parmalashning kamida bir burilishida harakatlanishini bildiradi. 
Tavsiya etilgan usul ishlov berish jarayonining dinamik xususiyatlarini 
barqarorlashtirida, qirindilarni ezish orqali ishlov berilgan teshiklarni sifatini 
yaxshilaydi, parma spirali bo‘ylab qirindilarni chiqarib tashlaydi va ayniqsa avtomatik 
ishlov berishda qirindilarni olib tashlashni yaxshilaydi. 
Usul quyidagi tartibda amalga oshtriladi. Dastgohda o‘rnatilgan parma ishlov 
berish davomida ma’lum bir dastur bo‘yicha shpindelning so‘rilish harakatini 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 6