«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 5

304
 
Topishmoq
.
-Qo’shaloq tovoq ichi to’la yog’.(Yong’oq) 
-Kichgina dekcha ichi to’la mexcha. (Anor) 
-Qo’lsiz oyoqsiz eshik ochar.(Shamol) 
-Joni bor jondan, Suv ichar qo‘ldan,Ko‘zlari nurdan,Terisi puldan. (Baliq) 
-Gulsiz bo‘llar mevasi Shirin-shakar donasi.(Anjir) 
-Tom ustida piyola, Ichi to‘la gul-lola, Imo qilib chaqirsam, Uyaladi qiz bola.
(oy va yulduz) 
-“Yer tagida qizil qalpoq”(lavlagi) 
Xalq og’zaki poetik ijodidagi eng boy va rang-barang janrlardan biri 
ertak
dir. Xalq 
tomonidan yaratilgan ko’plab ertaklarda bolalarning o’ziga xos hayoti chеtlab 
o’tilmagan. Hatto, turli yoshdagi bolalar uchun juda ko’p maxsus ertaklar yaratilgan.
Ertakning muhim xususiyatlaridan biri uning hamisha xalq hayoti, kurashi, tarixi, ruhiy 
olami, dunyoqarashi, urf-odatlari bilan chambarchas bog’lanishi insonlarga axloqiy va 
ma'naviy yo’ldosh bo’lib kеlishidadir. Ertaklar insonning ma'naviy va jismoniy kuchiga 
ishonch ruhi bilan sug’orilgan bo’lib, ijobiy kuchlar tabiat va ijtimoiy hayotda o’ziga 
dushman bo’lgan kuchlarga qarshi kurashda doimo g’olib chiqadi. Xalq ertaklarida uni 
yaratuvchilarning dunyoqarashi, axloq normalari va boshqa ijtimoiy muhim masalalar 
odilona hal etiladi. Ertaklar sodda va tushunarli bo’lgani uchun har qanday kitobxonga 
tеz еtib boradi. Ular orqali ham insonnnig ijtimoiy axloq normalari shakllanadi. Bu hol 
ayniqsa, hayvonlar haqidagi ertaklarda aks etgan. O’tmishda yaratilgan ertaklarda 
xalqchilik kurashi o’zining haqqoniy badiiy ifodasini topgandir. Xalqning kеlajakka 
bo’lgan komil ishonchi, adolatning adolatsizlik ustidan g’alabasi, yorug’likning 
zulmatni yеngishi, ozod va baxtiyor hayotga erishish g’oyalari yorqin obrazlar orqali 
tasvirlangan. Xalq ertaklari o’z xususiyatlariga ko’ra bir nеcha turga bo’linadi: hayotiy 
ertaklar, hayvonlar haqidagi ertaklar, sеhrli-afsonaviy ertaklar, ijtimoiy-maishiy 
ertaklar.
Shulardan hayvonlar haqidagi ertaklarga: ,,
Echki va uning bolalari”, ,,Aqlli 
sichqon”, ,,Qaysar uloqcha”, ,,Ikki do’st”, ,,Tulki va turna” va boshqalar
. 
Ertak va dostonlarning tarbiyaviy ahamiyati kattadir. Ular bolani har tomonlama 
yetuk qilib tarbiyalashda asosiy omil bo'lib xizmat qiladi. O'zbek oilasida ertak 
eshitmay ulg'aygan yoshlarni tasavvur etish qiyin. Buni tarixda o'tgan ilm-fan vakillari, 
shoir va adiblar, jamoat arboblari e'tirof etadilar. Jumladan, H. Olimjon bolalik 
chog'larida tinglagan ertaklari va uning ta'sir kuchini xotirlab o'tgani ko'pchilikka ayon.
Ertak va dostonlarning tarbiya uchun muhim tomoni shundaki, unda xalq og'zaki 
ijodidagi topishmoq, maqol, qo'shiq kabi janrlar jamlangan bo'lib, ular pedagog 
g'oyalarning mukammalroq, ta'sirchan bo'lishini ta'minlaydi. Ertak va dostonlarda bola 
tarbiyasining nafaqat axloqiy, balki jismoniy, aqliy kamolot, ilm va hunarga muhabbat, 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 5