Science and education scientific publishing center virtualconferences. Press international conference science and

– бэрим “тўлов”, қабин “тайёр маҳсулот билан тўланадиган солиқ тури”, қубчир “давлат 
томонидан фуқаролардан ундириладиган жон солиғи” ва ҳ.к.
2
 (таъкид бизники – И.Ҳ) Биз 
келтирган ушбу иқтибос ҳам солиқ-божхона терминларининг исломдан аввал шакллана 
бошлаганлигини исботлайди. Чунки савдо-сотиқ бор жойда, чет ҳудудлардан мол олиб 
келиш жорий қилинган вақтда маълум бир солиқларни олишни, маълум бир божларни 
ундиришни тақозо қилинади.
Профессор Э.Бегматов ҳам ўз асарларидан бирида тарихий-анъанавий терминларни 
таҳлил қилаётиб, бу турга тааллуқли сўзларнинг жуда қадимдан термин вазифасида 
қўлланиб келишини, ўзбек терминологиясининг ўзагини ташкил қилишини таъкидлаган 
ва мисол тариқасида “солиқ, кирим, пул, олди-сотти” терминларини қадимий терминлар 
сифатида кўрсатиб ўтган
3
. 
Шу мақсадда биз Маҳмуд Кошғарийнинг “Девону луғотит турк” асарини кузатиб кўрдик. 
1
Иқтибос қуйидаги манбадан олинди: Аҳмедов О. Инглиз ва ўзбек тилларида солиқ-божхона терминларининг 
лингвистик таҳлили ва таржима муаммолари: Филол. фан. д-ри. дисс. – Тошкент, 2016. 39-бет.
2
Замонавий ўзбек лексикографияси ва терминологияси. Ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент, 2016. 6-бет.
3
Ҳозирги ўзбек адабий тилининг лексик қатлами. – Тошкент: Фан, 1988. 140-бет.

---

140
 May 2021
SCIENCE AND EDUCATION
Ушбу луғатдаги алïш II – олиш, ундириш, алïшдï - ундиришди сўзлари семантикасидан ўша 
даврдаги солиқ иши билан боғлиқ тушунчалар мавжуд бўлгани англашилади
1
. 
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати
1. Ҳамраев М. Ўзбек тилидан маърузалар мажмуаси. – Тошкент, 2012.
2. Аҳмедов О. Инглиз ва ўзбек тилларида солиқ-божхона терминларининг лингвистик 
таҳлили ва таржима муаммолари: Филол. фан. д-ри. дисс. – Тошкент, 2016. 
3. Қодиров Ж., Гаипназаров Р. Ўзбекистон Республикасида божхона иши тарихи // Ўзбекистон 
божхона ахборотномаси, 2019. 1-сон.
4. Ўзбек тилининг изоҳли луғати. II томли. I том. – Москва: Рус тили, 1981.
5. Жувонмардиев А. XVI – XIX асрларда Фарғонада ер-сув масалаларига доир. – Тошкент: 
Фан, 1965.
1
Маҳмуд Кошғарий. Девону луғотит турк. I том. – Тошкент: Фан, 1960. 93-, 196 – 197-бетлар; Девону луғотит 
турк. Индекс-луғат. Ғ.Абдураҳмонов ва С.Муталлибовлар иштироки ва таҳрири асосида. – Тошкент: Фан, 1967. 
17-бет.

---

141