Сборник тезисов «Ипак ва зираворлар»

Маданиятлараро коммуникация- бу турли маданиятлар вакилларининг 
ўзаро алоқа ўрнатиши жараёнидир. 
Турли маданиятлар вакиллари билан мулоқот ўрнатиш стиллари. Бунда 
мулоқотга тайёрланиш ва уни юритиш жараёнида маданиятлар ва миллий 
хусусиятларга алоҳида эътибор қаратиш лозим. Турли миллат вакиллари 
турлича кўринишда мулоқотлар ўрнатишади. Уларда маданий ўзига хосликлар 
ва қарама-қаршиликлар юзага чиқади. Масалан, монофаол маданият халқлари 
юқори даражада ташкилий жиҳатларга эҳтибор қаратишади, улар вақтнинг 
қадрига етишади, лойиҳанинг таҳлилига катта эътибор қаратишади, барча 
муаммоларни 
кетма-келдикда 
ҳал 
этишади 
(айниқса, 
немислар, 
швейцарияликлар). Уларнинг жестикуляцияси ва мимикаси анча муқим, 

---

251 
ўзгармас бўлади. Қарор қабул қилинганидан сўнг эса, уни ҳаракатнинг асосий 
дастаги сифатида амалга оширишга киришишади.
Полиактив маданиятга эга халқ вакиллари эса келишмовчиликалр 
жараёнида анча эмоционал, ҳиссиётли бўлиб, реаллик қоидалардан кўра анча 
зарурроқ, деб ҳисоблашади. Улар суҳбатни ўртасидан бузишни ёқтирмайдилар. 
Улар катта ҳажмдаги ахборотга эга бўладилар, диалогни мўлжаллайдилар. 
Жестикуляциялар ва мимикалари анча номутаносиб бўлади.
Реактив маданият вакиллари- дунёдаги энг яхши тингловчилар 
ҳисобланишади. Улар ҳеч қачон сўзлаб турган кишига халақит беришмайди. 
Эшитиб туриб, жавоб қайтаришга шошилмайдилар. Жимлик- бу кўриб 
чиқилиши керак бўлган масалаларнинг, таклифлар ва танқидларнинг ўта 
муҳимлигига урғу беришни англатади.
Реактив маданият вакиллари келишувлар жараёнида ўз позицияларини 
доимо яширишга ҳаракат қиладилар ва оппонентнинг ҳолатини чуқур 
ўрганишга ҳаракат қилишади. Суҳбат чоғида катта танаффуслар қилишга, ўз 
фикрини тўла очиб бермасликка ҳаракат қилишади. Айниқса, японлар ўз 
суҳбатдошларининг ён томонида ўтириб, қаршидаги қандайдир нуқтага 
тикилиб туришни маъқуллашади. Улар новербал коммуникация усталари 
ҳисобланишади. Жуда кўп саволлар беришади, келишувларни иложи борича 
узоқ муддатга, ҳатто ойларга чўзишлари мумкин. Уларнинг суҳбатида нимани 
гапираётгани эмас, қандай гапираётганлиги муҳимроқ ҳисобланади. 
Улар шатрномада қандайдир маълумотнинг кичик шрифтларда ёзилганига 
дуч келишса, унга эътибор қаратмасликлари мумкин.
Келишувларни амалга ошириш борасида тавсиялар. Келишув жараёнида 
асосий қоида-бу декорумга риоя этиш- яъни суҳбатдошга, унинг ҳаракатларига
нисбатан 
салбий 
ҳиссиётларни 
юзага 
чиқармаслик 
ҳисобланади. 
Суҳбатдошингизни эшита олиш, пунктуал бўлиш талаб этилади. Қарши 
томонни ўз таклифларингизнинг самарадорлигига, маҳсулот сифатига, етказиш 
муддатларининг аниқлигига ишонтира олишга ҳаракат қилиш зарур.
Булра ҳаммаси, албатта, умумий ўйин қоидалари ҳисобланади, бироқ 
албатта турли мамлакатлар халқларининг хусусиятларига эътибор қаратиш 
шартдир.
Яна бир неча мисоллар келтирамиз. Америкаликлар ҳамкорлик вақтида
қисқа муддатли самарага ва асосийси тезликда бўладиган катта ҳажмдаги 
фойдага эга бўлишни мақсад қилиб қўйишади. Улар учун вақт-бу пулдир. Улар 
агрессив, қарор қабул қилишни яхши кўришади. Японлар эса, аксинча, узоқ 
муддатли самара ва узоқ муддатли муносабатларни мўлжаллашади.
Французлар нисбатан инжиқроқ, мантиқ ва аргумантлашни юқори 
баҳолашади. 
Келишувлар 
улар 
учун 
ўзларининг 
дунёқарашларини, 
жўшқинликларини намойиш эта олиш имконини берувчи форум сифатида 
баҳоланади. Французлар келишувларнинг эстетик тарафларига- ўтказилиш 
жойи, кийим, стилга катта эътибор қаратадилар. 
Британияликлар 
дипломат, 
анча 
ўйлаб 
иш 
қилувчи 
халқ. 
Америкаликлардан фарқли равишда,тинч, паст тезликдаги суҳбатни маъқул 
кўришади. 

---

252 
Лотин америкаликлар ўзини ҳимоя қилишга тайёрланишади ва 
келишувларни чўзишга ҳаракат қилишади. 
Араб 
мамлакатлари вакилларикелишув жараёнида воситачиларни 
ишлатишни 
маъқул 
кўришади. 
Шуни 
унутмаслик 
керакки, 
араб 
мамлакатларида спиртли ичимликлар ичиш, чўчқа гўшти истеъмол қилиш ва 
эркаклардан унинг хотини соғлиғи ҳақида сўраш мумкин эмас, бу қатъий 
таъқиқланади. Араблар эга бўлган мулк ва бойликлардан эҳтиросда 
эканлигингизни яққол билдириш мумкин эмас. 
Қуйида турлимиллат вакиллари билан мулоқот олиб бориш тартиби 
тўғрисидаги тавсиялар берилади.
Моноактив маданият вакиллари билан келишувда: 
1. Уларнинг асосий қадриятларига: тартиби, пунктуаллиги, озодалиги, 
квалификациясига ҳурмат билан муносабатда бўлинг; 
2. Асосий, энг қийин саволлар суҳбатнинг бошиданоқ берилишига тайёр 
бўлинг; 
3. Ҳаракатларингиз, кийимингиз, нутқингиз жуда озода бўлиши шартлигини 
унутманг; 
4. Унутманг, иш олиб борилаётган вақтда айрим халқлар вакиллари 
ҳазилларни кўтаришмаслиги мумкин. Жумладан, немисларфақат шартнома 
имзолангандан сўнггина сиз билан ҳазил-ҳузул қилишлари мумкин. 
Полиактив миллат вакиллари билан келишувлар учун тавсиялар: 
1. Мулоқотларни эҳтиёткорлик билан олиб бориш тавсия этилади; 
2. Сизни шошилтириб қўядиган саволлар билан диққатингизни жалб 
этишлари мумикнлигига тайёр бўлинг; 
3. Ноформал факторлар катта аҳамият касб этади. Бунда сиз ҳамкорингизга 
ёқиб қолишингиз жуда муҳим саналади.  
Реактив маданиятга эгалар билан мулоқот учун тавсиялар: 
1. Ҳамкорингизни диққат билан тингланг ва унинг мақсадларини 
тушунишга ҳаракат қилинг. 
2. Кутиш тактикасини қўлланг, саволларни кейинга қолдиринг; 
3. Масофа сақлашга ҳаракат қилинг. 
Юқоридагилардан келиб чиқиб айтишимиз мумкинки, юртимизга 
туристларни жалб қилиш, уларда илиқ таассуротлар уйғотиш мақсадида 
туристик корхона ва ташкилотлар ходимларини психологик жиҳатдан 
тайёрлигини таъминлаш учун ҳатто қайта ўқитишни ҳам амалга ошириш 
зарурати пайдо бўладики, бу жараён албатта дунё халқлари маданиятларини 
ўрганиш, тадқиқ этиш ва амалда қўллаш учун дастуриламал ҳисобланади. 
Туристик 
ташкилот 
ходимларининг 
билими, 
малакаси 
чуқурлиги
даромадларни максималлаштириш имконини беради.