Сборник тезисов «Ипак ва зираворлар»

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 
1. Аванесова Г.А., Воронкова Л.П., Маслов В.И., Фролов А.И. Туризм, 
гостеприимство, сервис: Словарь-справочник/ Т.86., - М.: Аспект Пресс, 
2002.-2002.-367с. ISBN 5-7567-02660. 
2. Артёмова Е.Н., Козлова В.А. Основы гостеприимства и туризма М.2005г. 
3. Christine Lee, Sue Bergin-Seers, Graeme Galloway, Barry O' Mahoney and 
Adela McMurray. Seasonality in the tourism industry: impacts and strategies. 
Australia. 2008. pp. 3-4. 
Axrorova N.U., talaba, 
Buxoro davlat universiteti
O’ZBEKISTONDA YOSHLAR TURIZMINI RIVOJLANTIRISH 
ISTIQBOLLARI 
Jannatmakon ona yurtimiz o’z istiqloliga ega bo’lgach, barcha sohalar qatorida 
turizm sohasiga ham e’tibor qaratish va uni rivojlantirishga bel bog’ladi. Hozirgi 
kunda butun dunyo mamlakatlarida o’zining serdaromadliligi, shuningdek, istiqbolli 
soha sifatida namoyon bo’lgan mehmondo’stlik va turizm sanoati kun sayin 
rivojlanib bormoqda. Buning isboti sifatida hozirda dunyoda neft va gaz, 
avtomobilsozlik sohalaridan keyinda uchinchi o’rinni turizm industriyasi 
egallamoqda. Turizm sanoatining davlatlar YaIM dagi ulushi ham yil sayin oshib 
bormoqda. Mehmondo’stlik va turizmning bu tarzda rivojlanishi esa iqtisodiyotning 
boshqa muhim tarmoqlari hisoblanmish transport, infratuzilma, oziq-ovqat sanoati, 
aloqa, savdo-sotiq kabi sohalarning rivojlanishiga turtki bo’lmoqda. Ona diyorimizga 
turistlarni jalb qiladigan asosiy manba bu – bir-biridan go’zal, tarixiy obidalar 
joylashgan, Buyuk Ipak yo’lining chorrahasidan o’rin olgan navqiron va ko’p yillik 
tarixga ega shaharlarimiz – Samarqand, Buxoro, Xiva, Shahrisabz, Termiz, 
Toshkentdir. Bu shaharlarga tashrif buyurgan turistlar umuman o’zga olamga, 
Sharqona ertaklarga tushib qolgandek bo’lishadi. Aynan mana shu xislatlar turistlarni 
jalb qilishda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bu turistik regionlarni rivojlantirish, 
ulardagi infratuzilmani yaxshilash, dunyo andozalariga tenglashtirish, transport 
tizimini yaxshilash, xizmat ko’rsatishni yangi bosqichga olib chiqish asosiy vazifa 

---

387 
bo’lib hisoblanadi. Bu kabi ishlarni amalga oshirishda avvalo xorij tajribasi va 
mintaqaning o’ziga xos potensialidan to’g’ri foydalanish, marketingni to’g’ri yo’lga 
qo’yish, menejmentning zamonaviy konsepsiyalaridan oqilona foydalanilsa, 
mintaqada turizmni rivojlanishi shuncha oson kechadi. E’tiborga molikki, 
mamlakatimizda mustaqillikning dastlabki yillaridanoq to hozirga qadar zamon 
talablariga javob beradigan sayyohlik infratuzilmasini tarkib toptirish va rivojlantirish 
borasida amalga oshirib kelinayotgan islohotlar o’zining ijobiy natijalarini berib 
kelmoqda. Buning isboti sifatida quyidagi raqamlarga nazar solsak: 

2016-yilning o’zida turizm va sayohatning YaIMdagi ulushi 3,1%ni, 
ya’ni 6,203 milliard so’m; 

O’zbekiston bo’ylab mazkur sohada faoliyat olib borayotgan jami 
xodimlar soni 445 000 nafar; 

Tashrif eksporti esa umumiy eksportlarning 1,4%ini, ya’ni 614,1milliard 
so’m; 

Mazkur sohaga kiritilgan investitsiya hajmi 2,1%ni, ya’ni 1,008 milliard 
so’mni tashkil etadi. [1] 
Mamlakatimiz bo’ylab ko’plab tur-sayohatlar tashkil etilgan bo’lishiga 
qaramay, bugungi kunda esa turizm va sayohatning yangi yo’nalishi – yoshlar 
turizmini rivojlantirish va bu borada qo’llanishi zarur bo’lgan chora-tadbirlarni ishlab 
chiqish muhim vazifalardan biri bo’lib yuzaga kelmoqda. Yoshlar turizmi – bu 
odatdagi turizm turlaridan farqli ravishda yoshlarning ta’lim maqsadida, boshqa 
madaniyatlarni o’rganishga bo’lgan qiziqishi, hayotiy sarguzashtlarga bo’lgan 
ishtiyoqi natijasida yuzaga keladigan turizm yo’nalishlaridan biridir.
So’nggi yillarda Yevropa va boshqa rivojlangan mamlakatlarda yoshlar 
turizmining keng miqyosda rivojlanganligiga guvoh bo’lish mumkin. Turizm va 
mehmondo’stlik sanoatida aynan yoshlarning sayohati uchun yaratilgan shart-
sharoitlar, imkoniyatlar mazkur yo’nalishning gullab-yashnashiga sabab bo’lmoqda. 
2010-yilga qadar dunyo bo’ylab sayohat qiladigan 940million xalqaro turistlarning 
20%ini yoshlar tashkil etgani ahamiyatga molik. [2] Butunjahon turistik tashkilot 
tomonidan yoshlar turizmi global tus olib, shiddat bilan rivojlanadi va 2020-yilga 
qadar xalqaro yoshlar sayohati yiliga 300 milliondan oshadi deya baholanmoqda. [3] 
Bu esa turizm sohasida yoshlarning ahamiyati oshishiga olib kelmoqda. 
Respublikamizda sayyohlikning bugungi kundagi holatining tahlili shuni 
ko’rsatadiki, uning noyob salohiyat va imkoniyatlaridan g’oyatda kam 
foydalanilmoqda. Mamlakatimiz turizmi uchun rivojlantirilishi kerak bo’lgan 
yo’nalishlardan biri bu yoshlar turizmi hisoblanib, mazkur yo’nalishni turli sohalar 
orqali keng tarqalishiga imkon va qulayliklar yaratish muhim vazifalardan biridir. 
Yoshlar turizmi endi rivojlanayotgan turistik yo’nalishlardan biri bo’lishiga 
qaramasdan, bu yo’nalish uchun mamlakatimizda ko’plab resurslar mavjud. Biroq, 
avvalambor, asosiy vazifa - quyidagi savollarni aniqlashtirib olish zarur: 

Yoshlar turizmining qanday turlari mavjud va O’zbekistonda aynan 
qaysi turlarini qo’llash maqsadga muvofiq? 

Yoshlarni, shu jumladan, talabalarni sayohatga chiqishiga qarshilik 
qiluvchi to’siqlar nimalardan iborat? 

---

388 

Xalqaro va ichki yoshlar sayohatini rivojlantirish uchun nimalar qilish 
kerak? 

Yoshlar turizmi orqali O’zbekiston imidjini qanday oshirish mumkin? 
Bugungi kunda sayyohlik sohasida yoshlar turizmining bir qancha turlarini, shu 
jumladan, ta’lim borasidagi turizm, ko’ngilli yoshlar turizmi, ish va sayohat, 
madaniyatlar almashinuvi, dam olish, sport, sarguzasht va ekstremal turizm hamda
backpacker turlarini kuzatishimiz mumkin. Shu o’rinda aytish muhimki, yuqorida 
keltirilgan yoshlar sayohati turlarining barini O’zbekistonda rivojlantirish, uning 
ahamiyatini oshirish kutilganidan-da ko’proq iqtisodiy samara berishi shak-
shubhasiz. Ayniqsa, ta’limga oid turlar o’zbek yoshlarini qiziqtirmasdan qo’ymaydi. 
O’zbekiston va qo’shni mamlakatlarimiz bo’ylab ta’limga oid, madaniyatlar 
almashinuvi, bilimlarni oshirishga qaratilgan turlarni joriy etish muhimdir. Xorijiy 
mamlakatlar bilan talabalarni almashtirishni yo’lga qo’yish, shubhasizdirki, bilimini 
sayohat orqali mukammallashtirishni maqsad qilib olgan yoshlar uchun ayni 
muddaodir. 
Psixologik jihatdan ma’lumki, boshqalardan ko’ra yoshlar qatlamida sayohat 
qilish istagi kuchli bo’ladi. Biroq mazkur qatlam uchun sayohatga chiqishga bo’lgan 
eng katta to’siq bu – moliyaviy tomondan yetishmovchilikdir. Aniqki, 18-30 yosh 
davrida sayohat uchun yetarlicha vaqt bo’lsa-da, biroq moddiy kamchilik asosiy 
muammoni keltirib chiqadi. Agar hukumatimiz tomonidan yoshlarning sayohat 
qilishini, turistik xizmatlardan foydalanishini qo’llagan holda muddatli maxsus bank 
kreditlari kabi imtiyozlarning yaratilishi nafaqat o’zbek yoshlarining turist sifatida 
namoyon bo’ladi, balki xorijiy yoshlarning mamlakatimiz bo’ylab sayohat qilishlari 
imkoniyati yuzaga keladi. Turoperatorlar ham yoshlar segmenti xususiyatlariga mos 
bo’lgan maxsus sayohatlarni imtiyoz va chegirmalar bilan tashkillashtirishlari ham 
maqsadga muvofiq. 
Yoshlarimizni mamlakatimiz bo’ylab sayohatini qo’llab-quvvatlashga ularning 
yoshiga mos holda ekstremal turlarni, ya’ni parashyutdan sakrash, aeroplanlarda 
uchish kabi turlarni kengaytirish orqali erishish mumkin. Xalqaro miqyosda esa 
xalqaro yoshlar festivali singari festivallar tashkillashtirish, xorijiy yosh sayyohlarni 
yurtimizga jalb etish maqsadida turistik turmahsulotlar xilma-xilligiga erishish talab 
etiladi. Buning uchun esa O’zbekistonning turistik salohiyatini ochib bera oladigan 
turli video-roliklarning xorijiy telekanallar orqali namoyish etilishi, potensial 
sayyohlarning o’z sayohatini tashkillashtira olishida beminnat yordam bera oladigan 
va aniq, to’g’ri ma’lumot bilan ta’minlay oladigan sifatli veb-saytning yaratilishi 
imkoniyat va qulayliklarni yanada oshiradi.
Jahon iqtisodiyotida O’zbekiston turizmi ahamiyatini oshirishda, eng avvalo, 
rivojlangan mamlakatlar tajribasini o’rganish va malakali kadrlar yetkazib berish 
birinchi masala hisoblanadi. Tarmoqni iqtisodiy rivojlanishida mutaxassislar yetakchi 
rol o’ynaydi. Shuning uchun ham sayyohlik sohasi bo’yicha yosh iqtidorli 
mutaxassislarni tayyorlash, ularni bozor iqtisodiyoti tufayli yuzaga keladigan 
muammolarni hal qilishga jalb etish va shu orqali O’zbekistonni xalqaro va ichki 
sayyohlikni rivojlangan mamlakatga aylantirish shu kunning muhim vazifasidir. Shu 
bois, 
turizm 
sohasida 
tahsil 
olayotgan 
talabalarni 
turizmi 
rivojlangan 
mamlakatlarning mazkur soha borasidagi tajribalarini o’rganish maqsadida xorijga 

---

389 
muddatli o’qishga yuborish va amaliyotlarni o’tash singari imkoniyatlar yaratish 
maqsadga muvofiqdir.
Ma’lumki, sayyohlik tashqi iqtisodiy faoliyatning asosiy yo’nalishlaridan biri 
sifatida namoyon bo’lib, jahon iqtisodiyotida eng yirik, yuqori daromad keltiruvchi, 
mamlakatga valyuta mablag’larini keltiruvchi jadal rivojlanib borayotgan sohalardan 
biri bo’lib sanaladi. Mamlakat nufuzini hech narsa turizm sohasichalik tanita 
olmaydi, zeroki, birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov sayyohlik borasida: “Sayyohlik 
bu dunyoni bilish, shu bilan birga jahon bozoriga chiqish vositasidir” [4] deya 
ta’kidlagan edilar.