Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической

 
96 
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
шароитлари Е. Й. Богацкая, С. Н. Василев, И. А. Гладйшева ва бошқа тадқиқотчиларнинг 
илмий-тадқиқот ишларида ўз аксини топган: [2].
Бироқ, ўқитувчилар томонидан қўлланилган амалий педагогик шарт-шароитлар 
мажмуасига билан боғлиқ фикрлар ўзининг ҳилма-хиллиги билан фарқ қилади. 
Е.Ю.Богацкаянинг фикрига кўра, ўқув-тарбия жараёнида ижтимоий – касбий масъулият 
ҳиссини тарбиялаш икки йўналиш билан ифодаланади: масъулият намоён бўлиши учун ўқув 
шароитларини 
моделлаштириш 
орқали 
ўқув-тарбия 
жараёнининг 
шаклларини 
такомиллаштириш; таълим мазмунини шахснинг уйғун ривожланишига йўналтириш, ўз-
ўзини англашга йўналтириш ва талабаларнинг маънавий интенцияларини фаоллаштириш 
учун асосий билимлардан фойдаланиш. 
С. Н. Василев кўрсатганидек, ижтимоий – касбий маъсулият ҳиссини муваффақиятли 
ривожланишига қуйидагилар ёрдам беради: муаммоли методларни ўрганиш, махсус 
дастурларни амалга оширишда эмпатия қобилиятига асосланган шахслараро ишончни 
ривожлантириш; таълим-тарбия ишларини ташкил этиш шаклларини такомиллаштириш, 
мулоқот, ҳамкорлик ва ўз-ўзини англашга қаратилган шаклларнинг ўрганиш кўпайтириш; 
ҳаракатлар усулини эркин танлаш, назорат қилиш шакллари, имтиёзларни асослаш, 
тушуниладиган ечимни баҳолаш зарурати билан боғлиқ ўқув ва ишлаб чиқариш ҳолатларини 
моделлаштириш. 
И. А. Гладышева талабаларда ижтимоий - касбий масъулият ҳиссини 
ривожлантиришда уларнинг таълим фаолиятида инсон ҳуқуқлари ва мажбуриятлари, 
жамиятда инсон хатти-ҳаракати меъёрлари ва қоидалари ҳақида билим олиш, олинган 
тажрибани аудиториядан ташқари фаолиятнинг турли шаклларида мустаҳкамлаш, 
талабаларни университет ички ҳаётининг ижтимоий дастурларини лойиҳалаш ва амалга 
оширишда мулоқот ва ҳамкорликдан фойдаланишга еътибор беради. 
ОТМ талабаларида ижтимоий - касбий масъулият ҳиссини ривожланишда қўйдаги 
педагогик шарт-шароитларни умумлаштириш мақсадга мувофиқдир: 
ўқувчиларнинг маънавий-ахлоқий салоҳиятини шакллантириш учун умумий маданий 
компетенциялардан фойдаланиш; 
тарбиявий ишларда мулоқот жараёнини хулқ-атворнинг ахлоқий меъёрларига 
мувофиқ ташкил етиш; 
талабаларни ижтимоий аҳамиятга ега фаолиятга жалб қилиш учун университетнинг 
ички ҳаётий фаолиятининг ягона ижтимоий-маданий муҳитини яратиш. 
ОТМ талабаларида ижтимоий – касбий масъулият ҳиссини ривожланишига сезиларли 
таъсир етувчи асосий омиллар қуйидагилардан иборат: талабаларнинг ўқув фаолиятига 
маъсулиятли муносабатига еътибор қаратиш; 
университет таълим жараёнида ўз аҳамиятини йўқотмаган гуманистик педагогикага, 
жамоавий ижодий ишлар назарияси ва амалиётига, шунингдек, талабанинг дунё ҳақидаги 
тасаввурини шакллантириш босқичида жуда муҳим бўлган таълим функциясини тўлиқ 
англашга мурожаат қилиш, [3, 43 б.]; талабаларнинг ижтимоий фаоллигини педагогик 
қўллаб-қувватлаш. 
Талабаларда 
ижтимоий 
- 
касбий 
масъулият 
ҳиссини 
ривожлантиришда 
муваффақиятга еришиш учун муайян шарт-шароитларга эга бўлиш зарурияти мавжуд, шу 
жумладан: талабаларнинг ўз ҳаракатларини ахлоқий баҳолашга бўлган еҳтиёжини 
ривожлантириш; 
ўзаро 
муносабатларда 
ҳамкорлик 
тажрибасини 
шакллантириш; 
ўқувчиларнинг академик ҳамжамият учун ўз ҳаракатлари натижаларини тушуниш ва 
баҳолаш қобилияти. 
ОТМ талабаларнинг ижтимоий - касбий масъулият ҳиссини ривожлантиришнинг 
педагогик қўллаб-қувватланишини белгиловчи муайян ҳуқуқий алоқаларни кўриб чиқамиз. 
Улар қуйдаги ҳолатлар билан белгиланади: талаба умуминсоний маънавий қадриятларга 
қанчалик кўп қўшилса, унинг ахлоқий ҳукмлари даражаси қанчалик юқори бўлади; 

---

BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI