Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической

 
92 
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
bilan tekshirib turilishi kerak, va aksincha, masala savoliga javob berish uchun nimani bilish 
kerakligi ‘’Buni masalada berilganlarga qarab bilish mumkinmi?”degan savol bilan tekshirilib 
turishi kerak. 
Matematik masala ustida ishlash jarayonida shunga intilish kerakki, har bir masala 
o‘quvchilar uchun haqiqiy bilim manbai bo‘lib qolsin. Buning uchun o‘quvchining diqqatini masala 
shartidan tafakkurini va bilish qobilyatlarini rivojlantiradigan darajada ko‘proq ma’lumotlarini 
olishga yonaltirish kerak.
Quyidagi masalani ko‘rib chiqamiz. 
1-masala Amir Temur muzeyiga birinchi kuni 2180 nafar, ikkinchi kuni undan 420 nafar 
kam, uchinchi kuni ikkinchi kundagiga qaraganda 350 nafar ko‘p kishi keldi. Muzeyga uch kun 
davomida necha nafar kishi tashrif buyurgan. 
Masalani ishlashda birinchi o‘quvchilarga ongli ravishda tushunib o‘qishni, birinchi kuni 
muzeyga tashrif buyurganlar ma’lum ya’ni 2180 nafar, ikkinchi kuni birinchi kundagidan 420 
nafarga kam ekanligini kam deganda ayirish amalidan foydalanishni tushuntirib, ikkinchi kuni 
muzeyga borganlar sonini topamiz. Uchinchi kun ikkinchi kundagidan 350 nafar ko‘pligini 
topishimiz uchun ko‘p tushunchasini tushungan holda qo‘shish amalidan foydalanishni 
tushuntiramiz va shu tarzda masala shartini tuzamiz. 
Yechilishi: 
Ikkinchi kunda muzeyga necha kishi tashrif buyurgan? 
2180-420=1760 
Uchinchi kuni muzeyga necha nafar kishi tashrif buyurgan? 
1760+350=2110 
Muzeyga uch kun davomida necha nafar kishi tashrif buyurgan? 
2180+1760+2110=6050 
Javob: 6050nafar kishi 
Murakkab masalalarni yechishda masalani tahlil qilish malakasi (ya’ni masalani yechish 
rejasini tuzish) asosiy ahamiyatga ega .Masalani tahlil qilish nimani v anima bilan,qanday ketma-
ketlikdagini bilish;har bir bosqichda qanchamiqdorda va qanday arifmetik amallar bajarilishini 
bilish demakdir.O‘quvchilar soda masalalarni yechish malakasini egallagan sari murakkab 
masalalarni ishlaydilar.Masalalar tuzishda o'qituvchi bolalar tanlagan mazmun hayot bilan mos 
tushishini kuzatib borishi kerak. 
2-masala. Rasm asosida masala tuzing va yeching. 
Rasm asosida masala tuzish o‘quvchilarni fikrlash bilan bir qatorda nutqini o‘stirishga ham 
xizmat qiladi. 
Boshlang‘ich sinflarda rasm asosida masala tuzish ularning diqqatini yanada jalb qiladi va 
har bir o‘quvchi o‘z fikrini bayon qiladi. 
Yechish:12 ta mevadonda 96 ta apilsin bor. 3 ta mevadonda nechta apilsin bor? 
Bitta mevadondanechta apilsin borligini topamiz, 
96:12=8 
3 ta mevadonda nechta apilsin bor? 
8*3=24 
Javob:24 ta apilsin 

---

BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI