|
DARSLARI ORQALI O‘QUVCHILARNING IJODKORLIK QOBILIYATLARINI
SHAKLLANTIRISH YO‘LLARI
Abdurashidov Sh.D. – katta o‘qtuvchi, Suyunov O‘. D. – o‘qituvchi Jizzax viloyati
XTXQTMOHM, Toshkent, O‘zbekiston.
Annotasiya.
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida texnologiya ta’limi darslarida
o‘quvchilarning ijodkorlik qobiliyatlarini shakllantirish va ijodkorlik faoliyatini tashkil etishda
darsning maqsad va vazifalarini aniq belgilab olish bayon etilgan.
Kalit so‘zlar.
kasb tanlash, qobiliyatni rivojlantirish va shakllantirish , ijodiy munosabat,
psixofiziologik xususiyatlari, ijodkorlik faoliyat turlari, metodik shart-sharoyitlari.
Mamlakatni rivojlanishi uchun oʻquvchi yoshlarni kasb tanlash borasidagi masalalarga
toʻgʻri yondoshishga oʻrgatish, kasbga nisbatan qobiliyatni rivojlantirish, oʻz ishiga muhabbatni
uygʻotmoq lozimdir. Bizga maʻlumki, fan texnika taraqqiy etib boraverar ekan raqobat
kuchayaveradi. Raqobat esa ijodkorlikni talab qiladi. Shunday ekan qanday kasb boʻlishidan qatʻiy
nazar ijodkorlikni talab qiladigan zamonga raqobatbardosh kadr zarurdir.Qobiliyatni yoshlikdan
rivojlantirish ijodiy faoliyatning oʻsishida muhim rol oʻynaydi.Biz tadqiqotni olib borish jarayonida
o‘quvchilarning ijodkorlik qobiliyatlarini shakllantirish texnologiya ta’limi darslarida amalga
oshirilish usullarini o‘rganib, texnologiya taʻlimi darslari orqali oʻquvchilar ijodkorlik qobiliyatini
shakllantirish ijtimoiy-foydali mehnat orqali namoyon boʻladi degan xulosaga keldik.
BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI
227
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
Tajribalar shuni koʻrsatmoqdaki, mehnat va har qanday ijtimoiy faoliyat irodani
shakllantirish, harakterni tarbiyalashning asosiy vositasidir. Busiz siyosiy-gʻoyaviy tarbiya ham
muvaffaqiyatli boʻlishi mumkin emas.Oʻquvchi ijodiy harakterdagi topshiriqlarni bajarishga
kirishganda uni oxiriga yetkazolmasligi mumkin va u oʻz kuchiga ishonmay qoladi, bunday holda
oʻqituvchi boshlangʻich ishni oxiriga yetkazishi shart.Shunday qilib, hamma oʻquvchining ijodiy
ishlash qobiliyatiga koʻra malakalarini bilish masalasi hal etiladi. Ijodiy mehnatga tayyorlashda
bolalarning texnik fikrlashi oʻsadi va maktab ustaxonalariga qiziqishi ortib boradi.Agar mehnat
tarbiyasining quyidagi prinsiplariga amal qilinsa, oʻquvchilarda oʻquvchilarda texnologiya taʻlimi
darslari jarayonida ishchi kasblarini ongli ravishda tanlashlarida ijodiy munosabat shakllanadi.
Oʻquvchilarda maʻnaviy intellektual estetik, jismoniy rivojlanishning birligi; Mehnatni
yuqori, maʻnaviy ezozlash, uning foydali yoʻnalishi; Ishlab chiqarish mehnatiga tezda kirishishi;
Mehnatning muhumligi, uzluksizligi.
Psixolog olimlarning koʻrsatishicha, maktabdagi oʻquvchilarning mehnatga boʻlgan
munosabatlari defferensiallashib borar ekan. Buning sababi oʻquvchilarning ishlab chiqarish bilan
tanishish va kasbga oid qiziqishlari juda murakkablashib boradi, ular hammaga nisbatan koʻproq
narsani bilishni hoxlashadi.Oʻquvchilarning yosh va psixofiziologik xususiyatlari, ularni
ijodkorlikka oʻrgatishning maqsad va vazifalarini hisobga olgan holda texnologiya ta’limi darslarini
quyidagi tamoyillar asosida loyihalashtirish tavsiya etiladi.
Oʻquvchilar ota-onalari tomonidan moddiy jixatdan qanday taʻminlanganligi; Oʻquvchilar
oʻzlari uchun ideal deb tanlab olgan shaxslar faoliyatiga taqlid qilishi; Mehnat faoliyatida qandaydir
ijodiy orzu-istaklar tuygʻusining vujudga kelishi kabi ijodiy hislatlar boʻladi.
Oʻzining hayotida sezilarli esda qoladigan yutuqlarni kutushi;
Bizning fikrimizcha ijodkorlik faoliyatini tashkil etishda darsning maqsad va vazifalarini
aniq belgilab olish muhim ahamiyat kasb etadi. Bolalarni turli faoliyatga jalb qilish. Aniq buyum
yasash jarayonida bu asosiy bilimlarni oʻzlashtirish, oʻz navbatida ularni yuqori sinflarda chuqur
nazariy asoslashga yordam beradi. Aytaylik, oʻquvchi faqat kulolchilikka oʻrgatilsa, u bu kasbni
katta mehnat evaziga oʻzlashtiradi. Lekin u bir vaqtning oʻzida buyum yasasa, chizsa, model
tayyorlasa, maqsadiga oson erishadi.
Maktab oʻquvchisi aksariyat hollarda katta yoshdagilarga taqlid qilishga intiladi. Boladan
rahbarligisiz ijodiy ishni kutish juddaqiyin.Oʻquvchi mashqni koʻp karra takrorlar ekan, koʻnikmani
mustahkamlaydi. Shuning uchun ishni toʻgʻri, savodli bajarishga oʻrgatgan maʻqul. Savod – bu
oʻrinda, eng avvalo, masalani hal qilish qoidasi, prinsipi va usullaridir. Bolani toʻgʻri faoliyat turi
bilan qurollantirar ekanmiz, biz uni xato qilishdan chetlatgan, koʻnikmani takomillashtirishga
imkon yaratgan, ijodiy faoliyat bilan shugʻullanish uchun vaqt ajratgan boʻlamiz.
Olimlardan biri shunday degan ekan,- “odam mehnat tufayli “...” oʻz tabiatini ham
oʻzgartiradi. U oʻz tabiatining mudrab yotgan qobiliyatlarini taraqqiy ettirib, bu kuchlarning
faoliyatini oʻz hukmuga boʻy so‘ndiradi”.
Mehnat kishilardagi barcha kuch va imkoniyatlarini ijodiy faoliyatini faollashtiradi. Chunki
texnologiyataʻlimi insonda ham aqliy, ham jismonan bilim, koʻnikma va malakani shakllantiradi.
Bizga maʻlumki, umum o‘rta ta’lim maktablarida o‘quvchilarning ijodkorlik qobiliyatlarini
shakllantirish bo‘yicha amalga oshirilgan ishlarniyetarli emasligi, umumiy o‘rta ta’lim maktablari
texnologiya ta’limi darslari orqali o‘quvchilar ijodkorlik qobiliyatlarini shakllantirishni o‘rganishga
asos bo‘lmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Mirziyaev Sh. Tanqidiy taxlil, qatiy tartib intizom va shaxsiy javobgarlik –har bir raxbar
faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak! “Xalq so‘zi”2017 yil №32
2. I.A.Karimov Tarixiy xotira va inson omili – buyuk kelajagimizning garovidir. – Т.:
«O‘zbekiston», 2012.
3. A.Aliyev.Oʻquvchilarning ijodkorlik qobiliyati.T., “Oʻqituvchi” 1991 yil ,39-bet.
BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI
Do'stlaringiz bilan baham: |
